Projekt rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń podano do publicznej wiadomości w dniu 27 października br. Tekst opatrzono datą - 23 października. Projekt skierowano do uzgodnień. Przewidziane zmiany dotyczą: nieskorzystania z pasów bezpieczeństwa; fotelików bezpieczeństwa; przewozu dzieci; przewozu pasażerów niekorzystających z pasów bezpieczeństwa; wyprzedzania na przejściu dla pieszych; na przejeździe rowerowym; pierwszeństwa dla pieszych i rowerzystów; jazda wzdłuż po chodniku lub przejściu dla pieszych; zatrzymanie lub postój na chodniku oraz wjeżdżania pomiędzy jadące w kolumnie rowery lub wózki rowerowe.
Wnioskodawca uzasadnia: Regulacje zmieniane i uzupełniane niniejszym projektem dotychczas są zawarte w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia z dnia 24 listopada 2003 r. w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń (Dz. U. z 2013 r. poz. 1264 oraz z 2015 r. poz. 506).
Proponowane zmiany mają charakter dostosowujący, wynikający z ustawy z dnia 9 kwietnia 2015 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. poz. 591), wdrażającej do krajowego porządku prawnego dyrektywę wykonawczą Komisji 2014/37/UE z dnia 27 lutego 2014 r. zmieniającą dyrektywę Rady 91/671/EWG odnoszącą się do obowiązkowego stosowania pasów bezpieczeństwa i urządzeń przytrzymujących dla dzieci w pojazdach.
Jednocześnie, stosownie do treści § 1 pkt 3 uchwały nr 5/14 Krajowej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego z dnia 15 lipca 2014 r. w sprawie przyjęcia rekomendacji dotyczących zwiększenia liczby osób stosujących pasy bezpieczeństwa, proponuje się zwiększenie wysokości mandatów karnych nakładanych za naruszenie przepisów dotyczących korzystania z pasów bezpieczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem naruszenia zasad przewożenia dzieci pojazdami samochodowymi.
Projekt zakłada również podniesienie wysokości grzywien za niektóre wykroczenia przeciwko bezpieczeństwu pieszych i rowerzystów. Należy podkreślić, że poziom bezpieczeństwa tej grupy niechronionych uczestników ruchu drogowego na polskich drogach należy do najniższych w Europie. Od lat piesi stanowią ok. 33-35 %, a rowerzyści - ok. 10 % śmiertelnych ofiar wypadków drogowych. Niewątpliwie skutecznym sposobem minimalizowania zagrożeń dla pieszych i rowerzystów jest modernizacja infrastruktury drogowej. Wymaga to jednak odpowiednich nakładów finansowych oraz czasu, a przy tym nawet najlepsze rozwiązania inżynieryjne same przez się nie zapewnią pełnego bezpieczeństwa i zawsze pozostanie margines, w ramach którego będą musiały ze sobą koegzystować na drodze różne grupy uczestników ruchu. Dlatego też, niezależnie od zmian infrastruktury drogowej, niezbędne jest oddziaływanie na zachowania uczestników ruchu drogowego w miejscach przecinania się kierunków ruchu różnych jego uczestników. Jednym z możliwych sposobów tego oddziaływania jest podniesienie dotychczasowych grzywien mandatów karnych, nakładanych na kierujących pojazdami za formalne naruszenie przepisów służących zapewnieniu bezpieczeństwa pieszym i rowerzystom.
Zmiana lp. 21 polega wyłącznie na podniesieniu ze 100 do 300 zł wysokości mandatu karnego za naruszenie obowiązku korzystania z pasów bezpieczeństwa. Proponowana wysokość mandatu karnego (300 zł) wydaje się wystarczającą do realizacji celu założonego w ww. uchwale Krajowej Rady BRD, tj. zwiększenie liczby osób korzystających z pasów bezpieczeństwa podczas jazdy pojazdem samochodowym. Dotyczy to zarówno kierującego pojazdem, który sam nie korzysta z pasów, jak i pasażera przewożonego pojazdem.
Zmiany lp. 22 i 23, a także nowe lp. 23a i 23b odpowiednio dostosowują wykroczenia ujęte w tabeli B do zmiany art. 39 ust. 3 (z uwzględnieniem wyjątków sprecyzowanych w nowych ust. 3b i 3c w art. 39) oraz zmian w art. 45 ust. 2, polegających na zmianie brzmienia pkt 4 i 5, a także dodania nowego pkt 6 ustawy - Prawo o ruchu drogowym. Ponieważ przepisy tej ustawy wymagania w zakresie przewożenia dzieci odnoszą do rodzajów pojazdów określanych według kategorii homologacyjnej, dla uniknięcia wątpliwości interpretacyjnych również niniejszy projekt posługuje się tą terminologią.
Zmiana lp. 24 zaostrza odpowiedzialność za przewożenie pasażera, który nie korzysta z pasów bezpieczeństwa, uwzględniając przy tym liczbę osób przewożonych bez zabezpieczenia. Należy podkreślić, że kierujący pojazdem, jako osoba posiadająca wymagane uprawnienie ma większą świadomość, z jednej strony co do istnienia obowiązku korzystania z pasów bezpieczeństwa przez wszystkie, bez mała, osoby przewożone pojazdem samochodowym wyposażonym w te pasy, z drugiej zaś – co do zagrożeń związanych z niedopełnieniem tego obowiązku. Stąd to na nim spoczywa odpowiedzialność za brak reakcji w razie stwierdzenia, że pasażer (pasażerowie) nie stosuje się do wspomnianego obowiązku. Odpowiedzialność kierującego powinna być większa, gdy przewozi bez pasów więcej niż jednego pasażera.
Zmiany pozostałych przepisów mają na celu zaostrzenie odpowiedzialności kierujących pojazdami za nieprzestrzeganie niektórych przepisów związanych z naruszaniem praw pieszych i rowerzystów.
Zmiana brzmienia lp. 55 i 56 oraz dodanie nowych lp. 55a i 56a wiąże się z koncepcją rozróżnienia odpowiedzialności za naruszenie zakazu wyprzedzania na przejściach dla pieszych i przejazdach dla rowerzystów oraz bezpośrednio przed nimi w przypadku, w zależności od tego, czy wyprzedzany pojazd jest wielo- czy jednośladowy. Naruszenie zakazu wyprzedzania w takich miejscach zawsze jest potencjalnie niebezpieczne, jednakże możliwość prawidłowej obserwacji okolic przejścia lub przejazdu w związku z wyprzedzaniem pojazdu wielośladowego jest bardziej ograniczona, niż w przypadku wyprzedzania pojazdu jednośladowego. Również pieszy ma inną możliwość zauważenia nadjeżdżających pojazdów oraz wykonywanych manewrów i w znacznej mierze zależy to od szerokości tych pojazdów, zwłaszcza pojazdu wyprzedzanego. Z tego też względu proponuje się podwyższenie kwoty mandatu za naruszenie zakazu wyprzedzania w wymienionych miejscach pojazdów wielośladowych, natomiast pozostawienie w dotychczasowej wysokości mandatów za naruszenie zakazu wyprzedzania pojazdów jednośladowych.
W lp. 67-72 proponuje się zaostrzenie odpowiedzialności poprzez dopuszczenie możliwości nałożenia mandatu w kwocie wyższej niż dotychczasowa (wprowadzenie tzw. “widełek”). Dotychczas mandat karny za wymienione wykroczenia mógł być nakładany w jednej wysokości, tj. 350 zł. Proponuje się, aby tę kwotę zachować jako dolną granicę mandatu karnego, a jednocześnie jako górną - wyznaczyć kwotę 500 zł, będącą maksymalną kwotą dopuszczoną w ustawie - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.
W lp. 77, podobnie jak w lp. 67-72, proponuje się zaostrzenie odpowiedzialności poprzez dopuszczenie możliwości nałożenia mandatu w kwocie wyższej niż dotychczasowa (wprowadzenie tzw. “widełek”). Dotychczas mandat karny za wymienione wykroczenie mógł być nakładany w jednej wysokości, tj. 250 zł. Tak jak w poprzednich lp., tak i w tym przypadku, proponuje się aby tę kwotę zachować jako dolną granicę mandatu karnego, a jednocześnie jako górną - wyznaczyć kwotę 500 zł, będącą maksymalną kwotą dopuszczoną w ustawie – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia.
W lp. 128, 137 i 139 proponuje się zaostrzenie odpowiedzialności za naruszenie przepisów regulujących zatrzymanie i postój pojazdów w miejscach istotnych dla bezpieczeństwa pieszych i rowerzystów. Podobnie jak wcześniej, proponuje się wprowadzenie “widełek”, zachowując, co do zasady, dotychczasowe kwoty jako dolne granice mandatu i wyznaczając górne. Mając na uwadze, że przejście dla pieszych i przejazd dla rowerzystów są miejscami na drodze szczególnie ważnymi dla bezpieczeństwa tych uczestników ruchu drogowego, za naruszenie zakazu zatrzymania w tych miejscach (oraz przed lub za nimi) w nowym brzmieniu lp. 128 przewiduje się możliwość nałożenia mandatu karnego w wysokości do 500 zł. W przypadku wykroczeń określonych w lp. 137 i 139 górna granica mandatu została ograniczona do wysokości odpowiednio 200 zł i 300 zł. Czyny te, w odróżnieniu od niedopuszczalnego zatrzymania pojazdu na przejściu dla pieszych lub przejazdach dla rowerzystów, mają charakter przede wszystkim porządkowy, a więc ich bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo niechronionych uczestników ruchu drogowego jest mniejszy. W lp. 162 proponuje się zaostrzenie odpowiedzialności za wjeżdżanie między jadące w kolumnie rowery lub wózki rowerowe poprzez (podobnie jak w poprzednich przypadkach) wprowadzenie “widełek” pozwalających na różnicowanie wysokości mandatu. Jako dolną granicę należałoby zachować dotychczasową wysokość mandatu, a górną zaś – wyznaczyć na maksymalnym dopuszczalnym ustawowo poziomie, tj. 500 zł. Wprowadzenie możliwości nakładania w wymienionych przypadkach mandatów karnych w różnej wysokości, pozwoli uprawnionemu funkcjonariuszowi na ocenę okoliczności, w jakich doszło do nieustąpienia pierwszeństwa pieszemu lub rowerzyście, które w poszczególnych przypadkach mogą być znacznie zróżnicowane (np. zachowanie sprawcy, usytuowanie przejścia lub przejazdu, potencjalne zagrożenie ze względu na liczbę osób na przejściu, rodzaj pojazdu, którym kierował sprawca). W efekcie funkcjonariusz, mając możliwość nałożenia mandatu, także w kwocie wyższej niż dotychczas, będzie mógł zindywidualizować karę wymierzoną w postępowaniu mandatowym i bardziej niż dotychczas dostosować wysokość mandatu do stopnia szkodliwości społecznej danego czynu. Wdrożenie projektowanych przepisów, ze względu na podwyższenie wysokości mandatów karnych nakładanych za naruszenia objęte regulacją, powinno zwiększyć dochody budżetu państwa z tego tytułu. W ograniczonym zakresie będzie miało również wpływ na zwiększenie dochodów jednostek samorządu terytorialnego. Po trzech latach liczba ujawnianych naruszeń w tym zakresie powinna zacząć spadać, co zmniejszy wpływy. Projektowane rozporządzenie nie podlega procedurze notyfikacji w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65, poz. 597). Regulacja nie jest objęta prawem Unii Europejskiej.
