Wątpliwości w sprawie przeprowadzania egzaminów na certyfikat przewoźników w interpelacji nr 2398 zgłosił poseł Jacek Żalek. Na podstawie informacji przekazywanych posłowi uzasadniał on swoje zapytania: niska zdawalność egzaminu spowodowana jest niedookreślonością pytań, np. konstruowania ich bez wskazywania, czy odpowiedź na pytanie ma być udzielona na podstawie ustawy, czy umowy międzynarodowej. To zaś powoduje, że w jednym pytaniu może być kilka dobrych odpowiedzi, a nie tylko ta, która jest wskazywana przez Instytut Transportu Samochodowego. I kontynuował: niska zdawalność egzaminu powoduje, że mniej osób ma możliwość wykonywania działalności gospodarczej w zakresie międzynarodowego transportu towarów. Niska zdawalność nie sprzyja rozwojowi tej części gospodarki – mniej osób pracuje, płaci podatki, co w efekcie przekłada się na niższe wpływy do budżetu państwa. Postawione pytania dotyczyły ewentualnych planów zmiany sposobu przeprowadzania egzaminu dla uzyskania większej zdawalności; planów kontroli działalności ITS.
W imieniu ministra transportu odpowiedzi udzielił Jerzy Szmit, sekretarz stanu w resorcie – omawiając szeroko zagadnienie i w swoim podsumowaniu oceniając prowadzony przez ITS proces certyfikacji jako prowadzony z należytą starannością. Poniżej pełen tekst odpowiedzi:
Odpowiedź na interpelację nr 2398
w sprawie działalności Instytutu Transportu Samochodowego
Warszawa, 04-05-2016
Szanowny Panie Marszałku,
Instytut Transportu Samochodowego rozpoczął realizację procesu certyfikacji przewoźników drogowych w 2000 roku. Na początku egzaminowano, w ramach dobrowolnej certyfikacji, wyłącznie osoby, które wykonywały krajowy transport drogowy osób. Od lutego 2002 roku rozpoczęła się certyfikacja przewoźników wykonujących zarówno transport drogowy osób, jak i transport drogowy rzeczy. Proces certyfikacji, obejmujący egzamin sprawdzający poziom wiedzy niezbędnej do wykonywania działalności gospodarczej w zakresietransportu drogowego, prowadzony jest przez Instytut Transportu Samochodowego w oparciu o przepisy:
–rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 z dnia 21 października 2009 r. ustanawiającego wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego i uchylającego Dyrektywę Rady 96/26/WE(Dz. Urz. UE L 300 z 14.11.2009, str. 51),
–ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym(Dz. U. z 2013 r. poz. 1414, z późn. zm.),
–rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 1 lipca 2013 r. w sprawie przeprowadzenia procesu certyfikacji kompetencji zawodowych w transporcie drogowym oraz zabezpieczenia certyfikatu kompetencji zawodowych(Dz. U. z 2013 r. poz. 837),
–rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia6 sierpnia 2013 r. w sprawie wysokości opłat za czynności administracyjne związane z wykonywaniem przewozu drogowego oraz za egzaminowanie i wydanie certyfikatu kompetencji zawodowych(Dz. U. z 2013 r. poz. 916),
–regulaminu egzaminowania zatwierdzonego Zarządzeniem Nr 26 Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 28 sierpnia 2013 r. w sprawie zatwierdzenia Regulaminu określającego warunki i tryb przeprowadzania egzaminu na certyfikat kompetencji zawodowych w transporcie drogowym(Dz. Urz. MTBiGM z 2013 r. poz. 50).
Zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1071/2009 “pełne utworzenie wewnętrznego rynku transportu drogowego opartego na uczciwych zasadach konkurencji wymaga jednolitego stosowania wspólnych zasad określających dostęp do zawodu przewoźnika drogowego rzeczy lub osób, zwanego dalej “zawodem przewoźnika drogowego”. Te wspólne zasady przyczynią się - w interesie przewoźników drogowych, ich klientów i całej gospodarki - do podniesienia poziomu kwalifikacji zawodowych przewoźników, racjonalizacji rynku, poprawy jakości świadczonych usług, a także do zwiększenia bezpieczeństwa drogowego. Ułatwią one również przewoźnikom drogowym skuteczne korzystanie ze swobody przedsiębiorczości”. W związku z powyższym konieczna jest odpowiednia weryfikacja wiedzy przewoźników drogowych. Rozporządzenie (WE) nr 1071/2009 określa warunki związane z wymogiem kompetencji zawodowych w transporcie drogowym. W celu spełnienia ww. wymogu dana osoba musi posiadać wiedzę na poziomie przewidzianym w załączniku I rozporządzenia w dziedzinach tam wymienionych. Wiedza zostaje sprawdzona w trakcie obowiązkowego egzaminu pisemnego, który - jeśli tak zdecyduje państwo członkowskie - może zostać uzupełniony egzaminem ustnym. Państwa członkowskie mogą zdecydować o obowiązku udziału w szkoleniu przed egzaminem. Rozporządzenie (WE) nr 1071/2009 przewiduje, że obowiązkowy egzamin pisemny składa się z dwóch części:
–- pytań pisemnych w postaci testu wielokrotnego wyboru (z czterema możliwymi odpowiedziami) lub pytań wymagających bezpośredniej odpowiedzi albo pytań obydwu typów oraz
–- ćwiczeń pisemnych lub przykładów praktycznych do rozwiązania.
Minimalny czas trwania każdej części egzaminu wynosi dwie godziny. Kandydat musi uzyskać ze wszystkich części egzaminu średnią wynoszącą przynajmniej 60% ogólnej liczby punktów, przy czym z każdej części egzaminu musi uzyskać nie mniej niż 50% możliwych do uzyskania punktów. W odniesieniu do jednej części egzaminu państwo członkowskie może obniżyć ten próg z 50% do 40%. Polskie prawo krajowe precyzuje, że egzamin składa się z dwóch części i polega na rozwiązaniu testu pisemnego zawierającego zbiór pytań i odpowiedzi wielokrotnego wyboru oraz pisemnego zadania egzaminacyjnego. Aby uzyskać wynik pozytywny z egzaminu osoba zdająca musi spełnić łącznie dwa warunki, tj. uzyskać co najmniej 50% możliwych do otrzymania punktów z każdej części egzaminu oraz ogółem co najmniej 60% ogólnej liczby punktów. Biorąc powyższe pod uwagę należy wskazać, że zmiana sposobu przeprowadzania egzaminu na certyfikat kompetencji zawodowych w transporcie drogowym wymaga nowelizacji odpowiednich przepisów rozporządzenia (WE) nr 1071/2009.
Zapewnienie prawidłowego przebiegu procesu certyfikacji kompetencji zawodowych przewoźników drogowych na każdym etapie jego realizacji znajduje się w szczególnym obszarze zainteresowania Dyrekcji Instytutu Transportu Samochodowego. Uwzględniając skalę realizowanego procesu certyfikacji, jego złożoność, a przede wszystkim działając w poczuciu odpowiedzialności za należytą weryfikację poziomu wiedzy niezbędnej do wykonywania działalności gospodarczej w zakresietransportu drogowego, stosowane są odpowiednie mechanizmy mające na celu zminimalizowanie prawdopodobieństwa wystąpienia niepożądanych zdarzeń w tym obszarze. Jednym z nich jest sposób oceny prac egzaminacyjnych dokonywany zawsze przez dwie osoby, tj. przedstawiciela ministra właściwego do spraw transportu i pracownika Instytutu. Zgodnie z § 21 ust. 2 ww. regulaminu egzaminowania “Przewodniczący oraz członek komisji egzaminacyjnej będący pracownikiem Instytutu sprawdzają test i zadanie egzaminacyjne w siedzibie Instytutu”.
Sprawdzenie testu i zadania wykonywane jest z należytą starannością. W przypadku wystąpienia kwestii spornych, dotyczących oceny prac egzaminacyjnych, oryginały prac egzaminacyjnych udostępniane są Kandydatowi do wglądu w siedzibie Instytutu. W przypadku gdy osoba zdająca nie zgadza się z wynikiem egzaminu § 37 ww. regulaminu egzaminowania przewiduje możliwość złożenia reklamacji w terminie 90 dni od daty egzaminu. Wówczas, osoby wyznaczone do udzielania wyjaśnień, szczegółowo omawiają w jakim zakresie osoba zdająca popełniła błąd i jak prawidłowo należy udzielić odpowiedzi. Wyłącznie w przypadkach, gdy podczas rozpatrywania reklamacji okaże się, że istnieje podstawa do zmiany wyniku egzaminu, wynik ten może ulec zmianie. Nie jest to jednak sytuacja częsta, ponieważ w odniesieniu do liczby osób przystępujących do egzaminu w 2015 roku procent uznanych reklamacji wynosił zaledwie 0,33%.
Za zapewnienie właściwego przebiegu egzaminu na certyfikat kompetencji zawodowych odpowiada komisja egzaminacyjna. Do składu komisji egzaminacyjnej zawsze powoływana jest osoba wyznaczona przez ministra właściwego ds. transportu – jako przewodniczący/a komisji egzaminacyjnej. Osoba ta uczestniczy bezpośrednio w egzaminie, a następnie sprawdza prace egzaminacyjne i zatwierdza protokół z przeprowadzonego egzaminu. Ponadto w skład komisji egzaminacyjnej wchodzą: pracownik Instytutu Transportu Samochodowego i reprezentant strony społecznej, tj. przedstawiciel polskiej organizacji o zasięgu ogólnokrajowym zrzeszającej przewoźników drogowych. Obecnie w egzaminach bierze udział 40 przedstawicieli tych organizacji. Udział tych osób gwarantuje wysoką jakość prowadzonych egzaminów.
Należy podkreślić, że baza pytań egzaminacyjnych jest na bieżąco aktualizowana i weryfikowana w taki sposób, by pytania były jednoznaczne i nie budziły zastrzeżeń. W opracowaniu pytań uczestniczą specjaliści z Instytutu Transportu Samochodowego, pracownicy naukowi, prawnicy, a także psychologowie transportu drogowego. Jednocześnie warto zauważyć, że rzetelne sprawdzanie wiedzy, tj. znajomości obowiązujących przepisów prawa, stanowi wartość nadrzędną, która nie może być łączona ze zdawalnością. Zdawalność powinna wynikać jedynie z wiedzy i umiejętności osób przystępujących do egzaminu na certyfikat kompetencji zawodowych. Wzrost zdawalności egzaminu nie jest zależny od komisji egzaminacyjnej, czy Instytutu Transportu Samochodowego, które nie mają wpływu na jakość procesu samokształcenia i szkolenia, efektem którego jest poziom wiedzy osób przystępujących do egzaminu. Zdawalność egzaminów na certyfikat kompetencji zawodowych utrzymuje się od wielu lat na podobnym poziomie - wynoszącym w 2015 roku 53,4% i jest wyższa niż np. zdawalność egzaminów na prawo jazdy.
Odnosząc się do kontroli dotychczasowej działalności Instytutu Transportu Samochodowego należy zauważyć, że zgodnie z art. 36 ust. 1ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczych(Dz. U. z 2016 r. poz. 371), minister nadzorujący, nie rzadziej niż raz na 3 lata, przeprowadza kontrolę instytutu. Kontrola ta jest przeprowadzana w celu dokonania oceny: działalności finansowej instytutu, organizacji i jakości pracy instytutu oraz jakości zarządzania instytutem. Ostatnia kontrola, której przedmiotem była “Działalność finansowa instytutu, organizacja i jakość pracy instytutu oraz jakość zarządzania Instytutem Transportu Samochodowego w Warszawie” została przeprowadzona w 2015 roku. W wyniku przeprowadzonej kontroli jednostka została oceniona pozytywnie. Ponadto Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa w sposób ciągły kontroluje i monitoruje proces certyfikacji kompetencji zawodowych. Zgodnie z § 33 ww. regulaminu egzaminowania Instytut jest obowiązany przedstawiać ministrowi właściwemu do spraw transportu, co najmniej dwa razy w roku, w terminach do dnia 31 stycznia oraz do dnia 31 lipca, informacje dotyczące liczby i zakresu wydanych przez siebie certyfikatów kompetencji zawodowych. W tym okresie Instytut wysyła również informację dotyczącą przesłanych reklamacji i sposobu ich rozpatrzenia. W okresach miesięcznych Instytut przesyła także ministrowi właściwemu ds. transportu informację o miejscach i terminach planowanych egzaminów. Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa uczestniczy zatem w procesie egzaminowania i posiada pełną wiedzę w zakresie planów i realizacji poszczególnych egzaminów.
Kwestia opłat za egzamin na certyfikat kompetencji zawodowych w transporcie drogowym uregulowana jest wrozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 6 sierpnia 2013 r. w sprawie wysokości opłat za czynności administracyjne związane z wykonywaniem przewozu drogowego oraz za egzaminowanie i wydanie certyfikatu kompetencji zawodowych(Dz. U. z 2013 r. poz. 916). Wpływy z tego tytułu pokrywają przede wszystkim wydatki związane z obsługą całego procesu egzaminowania, a także są pożytkowane na działalność Instytutu Transportu Samochodowego, zgodną z ustawą z dnia 30 kwietnia 2010 r.o instytutach badawczychoraz ze statutem Instytutu Transportu Samochodowego zatwierdzonym przez ministra właściwego ds. transportu. Koszty obsługi procesu egzaminowania na certyfikat kompetencji zawodowych obejmują przede wszystkie takie elementy jak:
–utrzymanie infolinii dla kandydatów przystępujących do egzaminu,
–weryfikację, rejestrację przesłanych do Instytutu wymaganych dokumentów,
–koszty aktualizacji i utrzymania bazy pytań egzaminacyjnych koszty aktualizacji bazy zadań egzaminacyjnych,
–wynagrodzenie personelu pomocniczego związanego z obsługą administracyjną,
–wynagrodzenie komisji egzaminacyjnej,
–koszty wynajmu i obsługi sal egzaminacyjnych – umowy z ośrodkami, w których odbywają się egzaminy,
–koszty delegacji (m. in. koszty przejazdu i noclegów),
–koszty utrzymania infrastruktury informatycznej i rozwoju oprogramowania do losowania i wydruku testów i zadań egzaminacyjnych,
–koszty wydruku i przygotowania prac egzaminacyjnych,
–koszty wysyłki zawiadomień o terminie egzaminu, informacji o nieobecności, informacji o negatywnym wyniku egzaminu i koszty wysłania certyfikatu,
–koszty obsługi i opracowania odwołań od wyniku egzaminu,
–koszty archiwizacji i przechowywania protokołów egzaminacyjnych (obowiązek archiwizacji protokołów przez 50 lat od daty egzaminu).
Jednocześnie należy wskazać, że na podstawie art. 35 ust.1ustawy z dnia 30 kwietnia 2010 r. o instytutach badawczychw Ministerstwie Infrastruktury i Budownictwa zostały wprowadzone zasady organizacji i funkcjonowania nadzoru nad instytutami badawczymi. Zgodnie z opracowaną procedurą instytuty badawcze przedkładają półroczne informacje sprawozdawcze dotyczące działalności instytutu, a w przypadku gdy z informacji półrocznych wynika, że instytut osiągnął ujemny wynik finansowy, kwartalne informacje sprawozdawcze. Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa otrzymuje więc na bieżąco dane na temat sytuacji ekonomiczno – finansowej Instytutu Transportu Samochodowego. Z analizy zarówno kwartalnych informacji, jak również rocznych sprawozdań finansowych Instytutu wynika, że przychody z tytułu uzyskanych wpłat za egzaminowanie i wydanie certyfikatu kompetencji zawodowych nie stanowią istotnej pozycji po stronie przychodów. Instytut Transportu Samochodowego prowadzi szereg innych działań, z których uzyskuje przychody wpływające znacząco na wynik finansowy jednostki.
Podsumowując należy stwierdzić, że Instytut Transportu Samochodowego realizuje proces certyfikacji przewoźników drogowych z należytą starannością. Na przestrzeni lat procentowy udział uznanych odwołań od wyniku egzaminu w stosunku do liczby składanych odwołań utrzymuje się na zbliżonym poziomie. Komisje egzaminacyjne dokonują oceny prac rzetelnie, z uwzględnieniem obowiązujących przepisów prawa, dokonując rzeczywistej oceny wiedzy osób egzaminowanych.
Z poważaniem Jerzy Szmit Podsekretarz Stanu
