Sprawę poruszania się po drogach pojazdów bez ważnego ubezpieczenia OC podjęła posłanka Krystyna Skibińska (interpelacja nr 1308). Wskazując, iż z najnowszego raportu Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego wynika, iż po polskich drogach jeździ ponad ćwierć miliona samochodów i motocykli bez ważnego ubezpieczenia OC. Co ważne dla ofiar wypadków drogowych, aż jedną trzecią wypadków z udziałem pojazdów bez OC powodują kierowcy niebędący ich właścicielami. Mimo, iż wykrywalność przez Fundusz nieubezpieczonych pojazdów zdecydowanie wzrosła, odsetek kierowców bez polisy OC nie maleje. Posłanka pyta: Czy i jakie działania zamierza podjąć ministerstwo w sprawie ograniczenia pojazdów bez polisy OC? 0raz Czy istnieje możliwość połączenia baz danych, jakie posiadają wydziały komunikacji i UFG (dysponujący informacjami o zawartych polisach komunikacyjnych)? Stanowisko w sprawie zajął reprezentujący ministra finansów, Piotr Nowak, podsekretarz stanu:
I. Na wstępie pragnę wskazać, iż z uzyskanych z Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego informacji wynika, że liczba posiadaczy pojazdów mechanicznych, którzy nie dopełnili obowiązku ubezpieczenia w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC komunikacyjnego wykazuje tendencję malejącą. Według szacunków UFG, liczba pojazdów, których posiadacze nie posiadali ubezpieczenia OC w stosunku do ogólnej liczby polis OC komunikacyjnego (ok. 22,7 mln polis) może wynosić ok. 0,7% (ok. 150 tys. pojazdów), przy czym jej precyzyjne ustalenie jest trudne, z uwagi na jakość danych zawartych w Centralnej Ewidencji Pojazdów (CEP), obejmującej pojazdy faktycznie użytkowane, pojazdy tzw. nieaktywne (które przez co najmniej 8 lat nie przechodziły badania technicznego), pojazdy duplikowane czy też pojazdy bez unikalnych numerów VIN. Powiązanie danych z bazy Ośrodka Informacji (OI) UFG z danymi pochodzącymi z bazy CEP pozwala na ustalenie stosunku posiadaczy pojazdów objętych ubezpieczeniem OC (polis) do wszystkich pojazdów zarejestrowanych w bazie CEP, jednakże z uwzględnieniem tych, które de facto nie są używane. Na podstawie trendów analizowanych przez UFG w okresie 25 lat działalności Funduszu w zakresie kształtowania się liczby szkód powodowanych przez nieubezpieczonych posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz szacunków OI UFG, można przyjąć, iż faktyczna liczba pojazdów, których posiadacze nie zawarli umowy ubezpieczenia OC oscyluje wokół 80 tys. Należy zaznaczyć, że wdrożony pod koniec 2011 r. w Ośrodku Informacji UFG System Wykrywania Nieubezpieczonych Pojazdów, w oparciu o który identyfikowana jest połowa kierowców bez ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, obejmuje procesy modelowania statystycznego na podstawie informacji zgromadzonych w ogólnopolskiej bazie danych OI UFG oraz dodatkowo dwuetapowej weryfikacji przeprowadzanej w zakładach ubezpieczeń. Przedstawione szacunki nie odbiegają od danych policji, opartych na informacjach z kontroli drogowych, z których wynika, iż liczba osób nieubezpieczonych poruszających się po drogach w 2014 r. wyniosła 0,31% (ok. 82 tys.). Należy jednocześnie podkreślić, że odsetek pojazdów w Polsce, w stosunku do których ich posiadacze nie posiadają umowy ubezpieczenia OC komunikacyjnego, nie odbiega (a niekiedy kształtuje się lepiej) od tendencji zaobserwowanych w krajach Unii Europejskiej. W Wielkiej Brytanii liczba nieubezpieczonych wynosi ok. 1,4 mln czyli ok. 4%, w Belgii to ok. 100 tys. czyli 1,5%, w Czechach 600 tys. czyli ok. 8%, Francji 550 tys. czyli ok. 1,5%, we Włoszech 450 tys. czyli ok. 1%, natomiast w Rumunii 350 tys. – ok. 7%.
II. Przedstawiając powyższe, odnosząc się do pierwszego pytania Pani poseł, pragnę wskazać na obecnie obowiązujące regulacje zawarte w przepisach ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U z 2013 r. poz. 392, z późn. zm.), które mają na celu zapewnienie szczelności systemu obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Dotyczy to w szczególności regulacji odnoszących się do zasady automatyzmu odnowienia umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC, obowiązków informacyjnych zakładów ubezpieczeń, możliwości korzystania przez nabywcę z zawartej przez zbywcę umowy ubezpieczenia OC w przypadku nabycia pojazdu mechanicznego czy też kontroli spełnienia obowiązku zawarcia umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC. Przedmiotowe regulacje w sposób znaczący wpływają na ograniczenie liczby pojazdów, których posiadacze nie zawarli umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Zasada automatyzmu odnowienia umowy ubezpieczenia gwarantuje ciągłość zawartej wcześniej umowy ubezpieczenia, a co za tym idzie - ciągłość ochrony ubezpieczeniowej. Dopiero pisemne oświadczenie ze strony ubezpieczającego hamuje odnowienie umowy. W myśl bowiem przepisów ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych /.../ umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, co do zasady, zawiera się na okres 12 miesięcy, ale w braku jej wypowiedzenia i przy uregulowanej sytuacji w zakresie składek za poprzedni okres, ulega ona automatycznemu przedłużeniu na następne 12 miesięcy. Zobowiązanie zakładów ubezpieczeń do przekazywania ubezpieczającemu informacji o ubezpieczeniu na kolejny okres ubezpieczenia wynika z przepisu art. 28 ust. 1b ww. ustawy, zgodnie z którym, nie później niż 14 dni przed upływem okresu 12 miesięcy, na który umowa ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych została zawarta, zakład ubezpieczeń jest obowiązany do wysłania ubezpieczającemu określonych informacji o ubezpieczeniu na kolejny okres ubezpieczenia. Umożliwienie korzystania przez nabywcę z zawartej przez zbywcę umowy ubezpieczenia OC w przypadku nabycia pojazdu mechanicznego wynika z regulacji zawartych w przepisie art. 31 ust. 1 ustawy. Na podstawie tego przepisu, w razie przejścia lub przeniesienia prawa własności pojazdu mechanicznego, którego posiadacz zawarł umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, na posiadacza pojazdu, na którego przeszło lub zostało przeniesione prawo własności, przechodzą prawa i obowiązki poprzedniego posiadacza wynikające z tej umowy. Umowa ubezpieczenia OC ulega rozwiązaniu z upływem okresu, na który została zawarta, chyba że posiadacz, na którego przeszło lub zostało przeniesione prawo własności, wypowie ją na piśmie. Jednocześnie w razie wypowiedzenia umowy ubezpieczenia OC, posiadacz pojazdu mechanicznego wypowiadający umowę jest obowiązany do zawarcia nowej umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych najpóźniej w dniu rozwiązania się umowy wypowiedzianej. Niezależnie od powyższego należy wskazać, iż w razie przejścia lub przeniesienia prawa własności pojazdu mechanicznego zarejestrowanego, którego posiadacz wbrew obowiązkowi nie zawarł umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, posiadacz, na którego przeszło lub zostało przeniesione prawo własności jest obowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych w dniu przejścia lub przeniesienia prawa własności pojazdu mechanicznego, ale nie później niż z chwilą wprowadzenia pojazdu mechanicznego do ruchu. Jeżeli nastąpiło przeniesienie posiadania pojazdu mechanicznego zarejestrowanego bez przejścia lub przeniesienia prawa własności tego pojazdu, a dotychczasowy posiadacz pojazdu wbrew obowiązkowi nie zawarł umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, kolejny posiadacz pojazdu jest obowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych w dniu wejścia w posiadanie tego pojazdu, ale nie później niż z chwilą wprowadzenia pojazdu mechanicznego do ruchu. Odnosząc się do regulacji dotyczących kontroli spełnienia obowiązku zawarcia umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych należy mieć na uwadze, iż przepisy ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych /.../ zawierają szeroki katalog organów kontrolnych obowiązanych i uprawnionych do przeprowadzania kontroli, co z kolei umożliwia przeprowadzanie efektywnej i skutecznej kontroli. Niezależnie od powyższych regulacji należy mieć na uwadze ustawowe uprawnienia i zadania jakie zostały przypisane Ubezpieczeniowemu Funduszowi Gwarancyjnemu. Fundusz pełniący funkcję Ośrodka Informacji odgrywa znaczącą rolę w zapewnieniu szczelności systemu ubezpieczeń obowiązkowych OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Fundusz prowadzi działania koncentrujące się na eliminowaniu zjawiska nieubezpieczonych posiadaczy pojazdów mechanicznych, poprzez stworzenie efektywnego systemu wykrywania osób, które nie dopełniły obowiązku ubezpieczenia i efektywnego systemu kontrolno-represyjnego poprzez egzekwowanie opłat karnych oraz windykację regresów. Kluczową rolę w działaniach na rzecz uszczelnienia systemu odgrywają coraz bardziej efektywne narzędzia systemowe wdrażane przez UFG, w tym: - rozbudowa funkcjonalności bazy OI UFG, - wdrożenie Portalu, w ramach którego funkcjonuje system e-zawiadomień dla policji oraz Funduszu, - projekt CEPiK 2.0, w którym UFG przypisano rolę pośrednika informacyjnego. Mając powyższe na uwadze należy wskazać, iż obecne regulacje prawne wydają się być wystarczające, o czym świadczy wskazana powyżej tendencja do zmniejszania się liczby pojazdów, których posiadacze nie zawarli umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych oraz odsetek takich pojazdów w Polsce na tle innych krajów Unii Europejskiej. W związku z powyższym, w chwili obecnej resort finansów nie planuje podjęcia prac legislacyjnych mających na celu zmianę obecnie obowiązujących regulacji.
III. Odnosząc się do drugiego pytania Pani poseł, dotyczącego połączenia baz danych wydziałów komunikacji i UFG, należy zauważyć, że wymiana informacji pomiędzy bazami danych CEP i Ośrodkiem Informacji UFG nastąpiła w 2005 r., na podstawie regulacji wynikających z przepisów ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Już w 2005 r. baza danych Ośrodka Informacji UFG dysponowała 28 milionami informacji o polisach OC 4 komunikacyjnego. W 2015 r. liczba rekordów w bazie wyniosła ponad 300 mln. Baza danych Ośrodka Informacji UFG ściśle współpracuje z bazą CEP w zakresie wymiany informacji pozwalających na typowanie pojazdów, których posiadacze nie dopełnili obowiązku ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Pragnę nadmienić, że nowelizacja ustawy - Prawo o ruchu drogowym z dnia 9 kwietnia 2015 r., która ma na celu realizację projektu CEPiK 2.0, nie tylko zwiększyła krąg podmiotów zintegrowanych z bazą, włączając m.in. zakłady ubezpieczeń, ale i zwiększyła zakres gromadzonych danych. Tym samym, w założeniu, pozwoli to na wyeliminowanie osób, które nie dopełniły obowiązku zawarcia umowy OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Należy także wskazać, że aktualnie wydziały komunikacji już zasilają centralną bazę CEPiK, z którą, jak wcześniej wskazano, współpracuje Ośrodek Informacji UFG, co powinno uczynić cały system szczelnym i skutecznym.
