Andrzej Kania w interpelacji nr 16438 zaadresował do ministra edukacji narodowej pytania w sprawie wprowadzenia kształcenia kierowców zawodowych na poziomie szkoły ponadimnazjalnej. Informacji i odpowiedzi udzielił Tadeusz Sławecki, sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej.
Interpelacja (nr 16438)
do ministra edukacji narodowej
w sprawie wprowadzenia kształcenia kierowców zawodowych na poziomie szkoły ponadgimnazjalnej
Szanowna Pani Minister! Z roku na rok rośnie w Polsce znaczenie transportu drogowego. Świadczyć o tym może stale rosnąca liczba zarejestrowanych pojazdów ciężarowych oraz wzrost wolumenu przewożonych ładunków. Wraz z budową i modernizacją szlaków komunikacyjnych rośnie popyt na wysokiej jakości usługi transportowe zarówno w wymiarze krajowym, jak i międzynarodowym, a jednym z gwarantów odpowiedniej jakości usług przewozowych jest poziom wyszkolenia kierowców. Wysokie kwalifikacje kierowców to także wyższy poziom bezpieczeństwa oraz kultury na drogach. Szkoły zawodowe kształcące w zawodzie kierowca mechanik zostały w Polsce zlikwidowane w 1986 r. Do niedawna wiele osób zdobywało uprawnienia do wykonywania zawodu kierowcy w trakcie służby wojskowej, jednak na skutek reform w polskiej armii również ta struktura nie szkoli już kierowców zawodowych. W świetle dostępnych statystyk w Polsce jest zatrudnionych ok. 750 tys. kierowców, w tym szacuje się, że ok. 660 tys. z nich obsługuje transport ciężarowy. Z wyliczeń specjalistów wynika, że w najbliższych 10 latach z pracy odejdzie ok. 300 tys. z nich. Jednocześnie inne prognozy potwierdzają, że wraz ze wzrostem przewozów drogowych zapotrzebowanie na kierowców będzie wzrastać przynajmniej o 5% rocznie. Przedstawione powyżej dane jednoznacznie sugerują, że w najbliższych latach transport drogowy w Polsce będzie generował tysiące miejsc pracy, co w obliczu kryzysu ekonomicznego i rosnącego bezrobocia jest informacją niezwykle pozytywną.
Jednakże, aby wykorzystać stale rosnący potencjał branży, konieczne będzie podjęcie kompleksowych działań na rzecz ułatwienia dostępu do kształcenia w zawodzie kierowcy. Obecnie szkolenie kierowców w Polsce odbywa się na zasadach komercyjnych, a cena kursu jest barierą, która pozbawia młodych ludzi szans na zdobycie odpowiednich kwalifikacji. W związku z tym wskazane byłoby zastanowienie się nad możliwością kształcenia młodzieży w zawodzie kierowca mechanik już na poziomie szkoły ponadgimnazjalnej. W ten sposób młodzi ludzie zyskaliby szansę zdobycia perspektywicznego zawodu oraz kompetencji poszukiwanych na europejskim rynku pracy. W obliczu kryzysu gospodarczego oraz problemów na rynku pracy potrzebne są działania, które będą wychodziły naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców działających w szeroko pojętej branży transportowej.
Mając na uwadze powyższe argumenty, proszę Panią Ministra o odpowiedź na następujące pytania:
1.Czy Pani Minister znane są prognozy kształtowania się rynku pracy i zapotrzebowania na wykwalifikowanych kierowców zatrudnionych w przewozach krajowych i międzynarodowych?
2.Dlaczego w szkołach publicznych nie kształci się kierowców mechaników, co byłoby odpowiedzią na potrzeby rynku pracy oraz perspektywy rozwoju transportu drogowego?
3.Czy zdaniem Pani Minister istnieją szanse, aby w obliczu stałego wzrostu udziału transportu drogowego w ogólnym bilansie przewozów przywrócić ofertę kształcenia kierowców zawodowych na poziomie szkoły ponadgimnazjalnej?
4.Czy Ministerstwo Edukacji Narodowej przewiduje alternatywne działania w zakresie reagowania na dynamicznie zmieniające się potrzeby rynku pracy kierowców zawodowych?
Z poważaniem
Poseł Andrzej Kania
Warszawa, dnia 21 marca 2013 r.
Odpowiedź:
Szanowna Pani Marszałek! W związku z interpelacją złożoną przez pana posła Andrzeja Kanię (znak: SPS-023-16438/13) w sprawie wprowadzenia kształcenia kierowców zawodowych na poziomie szkoły ponadgimnazjalnej uprzejmie przedkładam następujące wyjaśnienia.
Zgodnie z przepisem art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zm.) zawody do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego wprowadza się na wniosek ministrów właściwych w zakresie zawodów. Minister do spraw oświaty i wychowania nie ma kompetencji do określania klasyfikacji samodzielnie - niezbędny jest w tym zakresie wniosek właściwego ministra. Kształcenie kierowców zawodowych prowadzone było w systemie oświaty ostatni raz na podstawie zarządzenia ministra oświaty i wychowania z dnia 15 marca 1982 r., nr OZ2-401-16/82, w sprawie jednolitego tekstu klasyfikacji zawodów i specjalności szkolnictwa zawodowego. Wykaz ten obejmował zawód: mechanik kierowca pojazdów samochodowych, nauczany w 3-letniej zasadniczej szkole zawodowej oraz w 4-letnim liceum zawodowym, wraz z adnotacją, że absolwenci szkoły, którzy z uzasadnionych względów nie uzyskali prawa jazdy na prowadzenie pojazdów samochodowych, otrzymywali świadectwo ukończenia szkoły w zawodzie mechanik pojazdów samochodowych. Nadmienić należy, że kształcenie w omawianym zawodzie odbywało się w zupełnie odmiennych warunkach ustrojowych i prawnych. W szczególności na podstawie rozporządzenia ministrów komunikacji i spraw wewnętrznych z dnia 20 lipca 1968 r. w sprawie ruchu na drogach publicznych (Dz. U. Nr 27, poz. 183) wydanego z upoważnienia ustawy z dnia 27 listopada 1961 r. o bezpieczeństwie i porządku ruchu na drogach publicznych (Dz. U. Nr 53, poz. 295) kierować pojazdami samochodowymi na drogach publicznych mogły osoby, które ukończyły 16 lat, za zgodą rodziców i dla celów niezawodowych, oraz 18 lat, dla celów zawodowych. Zgodnie z § 196 cytowanego rozporządzenia prawo jazdy kategorii C (uprawniające do kierowania pojazdami samochodowymi o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 t, z wyjątkiem autobusów) mogła otrzymać osoba, która ukończyła 18 lat życia i opowiadała innych warunkom określonym w przepisach rozporządzenia, w szczególności ukończyła zasadniczą szkołę zawodową kierowców samochodowych lub inną o zbliżonej specjalności, równorzędną lub stopnia wyższego i odbyła w czasie nauki ćwiczenia w kierowaniu pojazdami ciężarowymi.
Z dniem wejścia w życie klasyfikacji zawodów i specjalności szkolnictwa zawodowego określonej rozporządzeniem ministra oświaty i wychowania z dnia 15 lutego 1986 r. (Dz. U. Nr 16, poz. 87), zmienionej następnie rozporządzeniem ministra edukacji narodowej z dnia 22 grudnia 1988 r. (Dz. U. z 1989 r. Nr 2, poz. 8), zaprzestano prowadzenia kształcenia kierowców w systemie oświaty. Również kolejne klasyfikacje zawodów szkolnictwa zawodowego nie przewidywały możliwości kształcenia w zawodzie kierowca. Zawodami zbliżonymi do zawodu kierowca mechanik stały się zawody mechanik pojazdów samochodowych i elektromechanik pojazdów samochodowych, również ujęte w obowiązującej klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego określonej rozporządzeniem ministra edukacji narodowej z dnia 23 grudnia 2011 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 7). Zawody te są nauczane w 3-letnich zasadniczych szkołach zawodowych, a uczniowie się w nich kształcący odbywają pełne przygotowanie do kierowania pojazdami samochodowymi w zakresie prawa jazdy kat. B oraz wykonywania zadań z zakresu mechaniki/elektromechaniki pojazdowej. W klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego wskazany jest także zawód technik transportu drogowego nauczany w szkołach policealnych, adresowany do osób dorosłych posiadających prawo jazdy kat. B. W ramach kształcenia w tym zawodzie słuchacze realizują kwalifikację wstępną, o której mowa w przepisach ustawy o transporcie drogowym oraz odbywają pełne przygotowanie do ubiegania się o uzyskanie prawa jazdy kat. C i C+E. Należy bowiem mieć na uwadze fakt, że zasady nabywania uprawnień do kierowania pojazdami (w tym ciężarowymi) oraz prowadzenia zawodowego transportu ładunków regulują przepisy nie prawa oświatowego, lecz przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. Nr 30, poz. 151, ze zm.) oraz ustawy z dnia 6 września 2011 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874, ze zm.). W szczególności zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 3 i pkt 6 ustawy o kierujących pojazdami wymagany wiek do kierowania pojazdami wynosi 18 lat dla pojazdów określonych w prawie jazdy kategorii B i 21 lat dla pojazdów określonych w prawie jazdy kategorii C. Dla osób, które uzyskały kwalifikację wstępną określoną w przepisach rozdziału 7a ustawy o transporcie drogowym, stosownie do przepisu art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o kierujących pojazdami, minimalny wiek do kierowania pojazdami określonymi w prawie jazdy kategorii C może być obniżony i wynosi 18 lat. Jednocześnie przepis art. 11 ust. 4 ustawy o kierujących pojazdami stanowi, że warunkiem uzyskania prawa jazdy kategorii C jest wcześniejsze posiadanie prawa jazdy kategorii B.
Analiza powyższych przepisów wskazuje zatem, że istotne utrudnienia i ograniczenia związane z prowadzeniem kształcenia kierowców zawodowych w szkołach dla młodzieży mają źródło w regulacjach ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami oraz ustawy z dnia 6 września 2011 r. o transporcie drogowym, a nie ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. Z przytoczonych wyżej przepisów ustawowych wynika, że dopiero 17-letni uczniowie mogą rozpocząć naukę jazdy pojazdem samochodowym w zakresie prawa jazdy kategorii B, jednakże do egzaminu państwowego umożliwiającego uzyskanie wymienionego uprawnienia przystępują po uzyskaniu pełnoletności. Nie ma więc wystarczających możliwości czasowych, aby w trakcie nauki w szkole dla młodzieży uczeń mógł ubiegać się o kwalifikację wstępną, a tym bardziej o kolejne kategorie prawa jazdy: C i ewentualnie C+E. W najlepszym przypadku absolwent kształcenia w zawodzie kierowca zawodowy opuszczałby zasadniczą szkołę zawodową jako posiadacz wyłącznie prawa jazdy kategorii B.
Niemniej Ministerstwo Edukacji Narodowej jest świadome faktu zapotrzebowania na wykwalifikowanych kierowców zatrudnionych w przewozach krajowych i międzynarodowych. Obecnie prowadzone są rozmowy z Ministerstwem Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej na temat możliwych działań w zakresie reagowania na zmieniające się potrzeby rynku pracy w tej branży. W szczególności należy mieć jednak na uwadze fakt, że w ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego zawodach mechanik pojazdów samochodowych i elektromechanik pojazdów samochodowych kształci się znaczna liczba osób - w roku szkolnym 2012/2013 ponad 44 tys. osób. Warto więc rozważyć możliwość zatrudnienia tych osób w sektorze transportowym lub dokonać analiz przyczyn niepodejmowania przez nie zatrudnienia w tej branży.
Przedkładając powyższe informacje i wyjaśnienia, uprzejmie proszę Panią Marszałek o ich przyjęcie.
Z wyrazami szacunku
