Poseł Józef Lasota zaadresował do ministra edukacji narodowej interpelację (nr 18161) w sprawie edukacji komunikacyjnej prowadzonej na poziomie szkoły podstawowej i gimnazjum. Postawione pytanie brzmi: wobec niewystarczającej kultury użytkowania dróg publicznych czy i w jakim zakresie planuje się poszerzenie edukacji komunikacyjnej na poziomie szkoły podstawowej i gimnazjum? Odpowiedziała Joanna Berdzik, podsekretarz stanu w resorcie.
Interpelacja nr 18161
do ministra edukacji narodowej
w sprawie edukacji komunikacyjnej prowadzonej na poziomie szkoły podstawowej i gimnazjum
Szanowna Pani Minister! Niezależnie od swojej woli każda osoba po wyjściu z domu zostaje uczestnikiem ruchu drogowego w różnorakiej formie pieszego, pasażera, rowerzysty czy kierowcy. Stan taki naraża na zetknięcie się z zagrożeniami wynikającymi z rozwoju motoryzacji. Mając na uwadze bilans ostatniego długiego weekendu majowego: 77 osób zabitych, 950 rannych, jest to powód skłaniający do refleksji o konieczności kształtowania u młodych ludzi już na poziomie szkół podstawowych właściwych postaw na drodze jako pieszego, rowerzysty czy kierującego. Właściwe, a nawet niezbędne w tym zakresie mogłoby być wprowadzenie do szkół podstawowych i gimnazjalnych przedmiotu z dziedziny wychowania komunikacyjnego. Edukacja taka umożliwiałaby już we wczesnym okresie przyswojenie w podstawowym stopniu przepisów ruchu drogowego, a szczególnie kształtowanie świadomości przestrzegania obowiązujących przepisów i odpowiedzialności za bezpieczeństwo własne i innych użytkowników dróg, a także kształtowanie gotowości niesienia pomocy poszkodowanym i potrzebującym. W przyszłości te dzieci, udając się do ośrodków szkoleniowych kierowców, posiadałyby już taką wiedzę w stopniu dobrym. Wprawdzie wychowanie komunikacyjne w polskim systemie szkolnym jest realizowane od 1957 r., jednak po 1 września 1999 r. w zakresie edukacji komunikacyjnej nie wprowadzono żadnych zasadniczych zmian, a wychowanie komunikacyjne dzieci i młodzieży w dobie dynamicznego rozwoju motoryzacji winno być przedmiotem szczególnej troski i posiadać charakter interdyscyplinarny. Zatem kształtowanie postawy uczestnika ruchu drogowego powinno być wpisane do programu wychowawczego szkoły. Ponadto wszystkie osoby kształtujące dobre postawy dziecka, jak: nauczyciele także rodzice, opiekunowie, powinny mieć czynny udział w takiej edukacji. Idealnym rozwiązaniem byłaby współpraca szkoły z rodzicami, władzami samorządowymi, społecznościami lokalnymi, instytucjami i organizacjami działającymi na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa ruchu drogowego. We współczesnym świecie edukacja komunikacyjna nie jest tylko nauką przepisów o ruchu drogowym, jej głównym celem jest nauczenie dzieci i młodzieży, jak nie powodować zagrożeń w ruchu drogowym, jak ich unikać oraz jak bezpiecznie funkcjonować w ruchu, respektując potrzeby i prawa innych uczestników ruchu. Proces edukacyjny jest długotrwały, ale jeżeli rozpoczęty jest wcześnie i prowadzony systematycznie, czego dowodzą badania prowadzone w krajach o wysokim poziomie bezpieczeństwa, przyczynia się do osiągania pożądanych rezultatów i jest dobrą inwestycją na przyszłość zwiększającą bezpieczeństwo ruchu drogowego.
Pytanie do Pani Minister: Wobec niewystarczającej kultury użytkowania dróg publicznych czy i w jakim zakresie planuje się poszerzenie edukacji komunikacyjnej na poziomie szkoły podstawowej i gimnazjum?
Z poważaniem
Poseł Józef Lassota
Warszawa, dnia 22 maja 2013 r.
ODPOWIEDŹ: Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na interpelację pana posła Józefa Lassoty w sprawie edukacji komunikacyjnej (nr SPS-023-18161/13), uprzejmie wyjaśniam.
Zgodnie z art. 22 ust. 2 ustawy o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określa, w drodze rozporządzenia, podstawy programowe wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego określające obowiązkowe zestawy celów i treści nauczania, w tym umiejętności, opisane w formie ogólnych i szczegółowych wymagań dotyczących wiedzy i umiejętności, które powinien posiadać uczeń po zakończeniu określonego etapu edukacyjnego, oraz zadania wychowawcze szkoły uwzględniane odpowiednio w programach wychowania przedszkolnego i programach nauczania.
Obowiązująca, począwszy od 1 września 2009 r., nowa podstawa programowa, określona rozporządzeniem ministra edukacji narodowej z 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2012 r. poz. 977), kładzie nacisk na kształtowanie u uczniów postaw warunkujących sprawne i odpowiedzialne funkcjonowanie we współczesnym świecie.
W celu kształtowania postaw sprzyjających zachowaniom bezpiecznym, w tym zachowaniom dzieci i młodzieży jako uczestników ruchu drogowego, w podstawie programowej podkreśla się znaczenie rozwijania i wzmacniania u uczniów takich postaw, jak: obywatelska, wytrwałości, odpowiedzialności, szacunku dla innych ludzi oraz dbałości o bezpieczeństwo własne i innych.
Działalność edukacyjną szkoły określają:
1)szkolny zestaw programów nauczania, który - uwzględniając wymiar wychowawczy - obejmuje całą działalność szkoły z punktu widzenia dydaktycznego;
2)program wychowawczy szkoły obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym;
3)program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, obejmujący wszystkie treści i działania o charakterze profilaktycznym.
Szkolny zestaw programów nauczania, program wychowawczy szkoły oraz program profilaktyki tworzą spójną całość i muszą uwzględniać wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej. Uchwalanie, w porozumieniu z radą pedagogiczną, programu wychowawczego szkoły oraz programu profilaktyki należy do kompetencji rady rodziców, co zapewnia bezpośrednią współpracę z rodzicami w zakresie kształtowania odpowiednich postaw, w tym postawy odpowiedzialnego uczestnika ruchu drogowego.
Treści nauczania dotyczące wychowania komunikacyjnego, w tym bezpieczeństwa w ruchu drogowym, zostały uwzględnione na wszystkich etapach edukacyjnych w stopniu odpowiadającym zakresem wiekowi, wiedzy i potrzebom uczniów, w szczególności w podstawie programowej zajęć technicznych, przyrody, informatyki, geografii, wiedzy o społeczeństwie, wychowania fizycznego oraz edukacji dla bezpieczeństwa.
Podstawa programowa edukacji wczesnoszkolnej (klasy I-III szkoły podstawowej) uwzględnia treści nauczania dotyczące wychowania komunikacyjnego w podstawie programowej zajęć technicznych. Uczeń kończący klasę I powinien być przygotowany do bezpiecznego poruszania się na drogach (w tym na rowerze) i korzystania ze środków komunikacji. Powinien znać zasady postępowania w sytuacji wypadku, w tym wykazać się znajomością numerów telefonów alarmowych. Natomiast uczeń kończący klasę III powinien potrafić - w miarę swoich możliwości – zadbać o bezpieczeństwo własne i innych, wiedzieć, jak należy bezpiecznie poruszać się po drogach (w tym na rowerze), jak korzystać ze środków komunikacji i jak zachować się właściwie w sytuacji wypadku.
W podstawie programowej przyrody na II etapie edukacyjnym (klasy IV-VI szkoły podstawowej) położono nacisk m.in. na przygotowanie uczniów do właściwego spędzania wolnego czasu, z uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa w czasie gier i zabaw ruchowych oraz poruszania się po drodze. Uczniowie poznają zasady udzielania pierwszej pomocy w niektórych urazach (np. stłuczenia, zwichnięcia, skaleczenia, złamania), uczą się wzywania pomocy w sytuacjach zagrożenia, poznają przykłady zachowań i sytuacji, które mogą zagrażać zdrowiu i życiu człowieka, takich jak wypadek drogowy. Realizacja treści nauczania zajęć technicznych przewiduje przygotowanie ucznia do bezpiecznego uczestnictwa w ruchu drogowym w roli pieszego, pasażera i rowerzysty. Zajęcia techniczne pozwalają również przygotować ucznia do uzyskania karty rowerowej.
Na lekcjach informatyki uczniowie gimnazjum (III etap edukacyjny) poznają zasady korzystania z internetowych map. W ramach zajęć edukacji dla bezpieczeństwa uczniowie poznają m.in. zasady zachowania się podczas wypadków i katastrof komunikacyjnych, przygotowują się do udzielania pierwszej pomocy, uczą się zabezpieczania miejsca wypadku oraz wzywania właściwej pomocy. Ponadto szkoła, przygotowując ofertę zajęć technicznych, może zaplanować zajęcia jazdy na motorowerze.
Podstawa programowa wiedzy o społeczeństwie dla IV etapu edukacyjnego (szkoły ponadgimnazjalne) przewiduje zapoznanie uczniów ze sposobem uzyskania prawa jazdy oraz z zasadami rejestrowania motocykla i samochodu. W podstawie programowej geografii uwzględnione zostały treści nauczania dotyczące roli nowoczesnych usług komunikacyjnych w funkcjonowaniu gospodarki i w życiu codziennym oraz zmian zachodzących w kierunkach i natężeniu ruchu osób i towarów. Podstawa programowa edukacji dla bezpieczeństwa natomiast ma na celu zapoznanie uczniów z zagrożeniami czasu pokoju, w tym z zasadami działania w przypadku zagrożenia na trasie komunikacyjnej.
Treści nauczania dotyczące wychowania komunikacyjnego określone w podstawie programowej poszczególnych przedmiotów są obowiązkowe i muszą być uwzględnione w programach nauczania. Nauczyciel ma prawo do swobody stosowania metod nauczania w realizacji wybranego przez siebie programu nauczania, który jednak powinien być dostosowany do potrzeb i możliwości uczniów, dla których jest przeznaczony. Szkolne programy powinny uwzględniać także lokalne warunki i zagrożenia (np. podczas pokonywania drogi do szkoły), których wystąpienie na danym terenie wydaje się najbardziej prawdopodobne.
Nowa podstawa programowa zaleca stosowanie w procesie nauczania/uczenia się aktywizujących metod kształcenia. W odniesieniu do wychowania komunikacyjnego oznacza to rozwijanie umiejętności praktycznych również poza pracownią szkolną, takich jak: bezpieczna jazda na rowerze, nauka jazdy na motorowerze, stosowanie zasad ruchu drogowego w praktyce czy zdobycie umiejętności udzielania pierwszej pomocy w nagłych wypadkach. Istotne znaczenie ma tu stosowanie metody projektu edukacyjnego, realizowanego indywidualnie lub zespołowo, który może również dotyczyć bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Uczniowie na podstawie obserwacji i przeprowadzonych samodzielnie badań wnioskują, analizują, poszukują rozwiązania problemu, stając się jednocześnie bardziej odpowiedzialnymi uczestnikami ruchu drogowego.
W podstawie programowej położony został również nacisk na przygotowanie uczniów do właściwego postępowania w przypadkach zagrożenia zdrowia i życia oraz wykonywania podstawowych czynności ratujących życie. Zakres tych czynności jest dostosowany do wieku uczniów na danym etapie edukacyjnym, ich potrzeb poznawczych i możliwości. Treści te są realizowane na wszystkich etapach edukacyjnych, począwszy od edukacji wczesnoszkolnej, są one obowiązkowe i muszą być realizowane przez nauczycieli w ramach poszczególnych zajęć edukacyjnych. Na I etapie edukacyjnym uczniowie poznają różne zagrożenia, są przygotowywani do odpowiedniego zachowania się w sytuacji zagrożenia, dowiadują się, do kogo i w jaki sposób należy się zwrócić o pomoc, poznają telefony alarmowe, wiedzą, że w sytuacji wypadku należy powiadomić dorosłych.
Uczniowie kończący naukę na II etapie edukacyjnym powinni umieć opisać zasady udzielania pierwszej pomocy w niektórych urazach, wezwać pomoc, właściwie zachować się w sytuacjach, które mogą zagrażać zdrowiu i życiu człowieka. Wdrażanie do dalszych czynności związanych z udzielaniem pierwszej pomocy, w tym przeprowadzanie resuscytacji krążeniowo-oddechowej, zaplanowano w podstawie programowej dla starszych i dojrzalszych uczniów, tzn. uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych.
Z poważaniem
