(491-27-28jl)
Posłowie Anna Nemś (fot.) oraz Józef Lassota (fot.) złożyli interpelację (nr 24935) w sprawie zaostrzenia odpowiedzialności karnej za czyny popełnione przez osoby prowadzące pojazdy pod wpływem alkoholu lub środków odurzających. Pytający z troską wprost stawiają pytanie czy resort dostrzega i monitoruje na bieżąco problem stanowiący temat interpelacji i dalej czy oprócz obowiązujących przepisów można wprowadzić dodatkowe bezwzględne nakazy w postawi np. obowiązkowego wykonania wyroku w zakładzie karnym przez recydywistów kierowców, bezwzględnej terapii i leczenia pijanych kierowców, nałożenia wysokich finansowych kar, pozbawienia takich osób prawa do posiadania pojazdu oraz prowadzenia wszelkich pojazdów? Odpowiedział Michał Królikowski - podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości. Poinformował on posłów, iż znajdujący się obecnie na etapie konsultacji społecznych projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw przewiduje kompleksową reorganizację systemu kar mającą m.in. na celu powstrzymanie zjawiska nadmiernego korzystania z warunkowego zawieszania orzekanych kar. Szczegóły poniżej.
Interpelacja (nr 24935)
do ministra sprawiedliwości
w sprawie zaostrzenia odpowiedzialności karnej
za czyny popełnione przez osoby prowadzące pojazdy pod wpływem alkoholu lub środków odurzających
Szanowny Panie Ministrze! W ostatnim czasie w naszym kraju miało miejsce wiele tragicznych w skutkach wypadków oraz kolizji samochodowych. Pomimo wielu zmian w prawie karnym, jakie miały miejsce w ostatnich latach, przepisy Kodeksu karnego oraz Kodeksu wykroczeń nie zawsze są respektowane, a wynikiem takiej postawy są wypadki śmiertelne. Osoby prowadzące pojazdy pod wpływem alkoholu lub środków odurzających stanowią ogromne zagrożenie dla całego społeczeństwa. W 2013 r. miało miejsce 2100 wypadków, w których zginęło 265 osób, natomiast 2726 osób zostało rannych. Z informacji medialnych przedstawionych przez Ministerstwo Sprawiedliwości dowiadujemy się, że największym problemem jest stale rosnąca liczba kierowców ponownie skazanych za prowadzenie pojazdów mechanicznych i niemechanicznych w stanie nietrzeźwości. Zgodzimy się wszyscy z faktem, iż pomimo zwiększonych w ostatnim czasie kontroli trzeźwości, prowadzonych przez Policję w szkołach i instytucjach ogólnokrajowych akcji edukacyjnych, pozostaje pewna grupa polskich kierowców, która bez cienia odpowiedzialności prowadzi pojazdy w stanie bezwzględnie zakazanym. Każdy kierowca powinien wiedzieć, że jeżeli dopuszcza się przestępstwa, będąc pod wpływem alkoholu lub środka odurzającego, może stracić prawo jazdy na wiele lat poprzez orzeczenie środka karnego w postaci zakazu prowadzenia samochodu, może być zagrożony wysoką karą grzywny, ograniczeniem wolności albo karą pozbawienia wolności. Problem pijanych kierowców powinien być również stale monitorowany przez media, prasę oraz portale internetowe.
W związku z powyższym bardzo prosimy o udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:
1.Czy Pana resort dostrzega i monitoruje na bieżąco problem podniesiony w niniejszej interpelacji?
2.Czy Pana resort dostrzega potrzebę zmiany i zaostrzenia przepisów oraz procedur dotyczących odpowiedzialności karnej w stosunku do osób, które dopuszczają się prowadzenia pojazdów pod wpływem alkoholu lub środków odurzających?
3.Czy oprócz obowiązujących w tej chwili przepisów można wprowadzić dodatkowe bezwzględne nakazy w postaci np. obowiązkowego wykonania wyroku w zakładzie karnym przez recydywistów kierowców, bezwzględnej terapii i leczenia pijanych kierowców, nałożenia wysokich kar finansowych, pozbawienia takich osób prawa do posiadania pojazdu oraz prowadzenia wszelkich pojazdów?
Z poważaniem
Posłowie Anna Nemś i Józef Lassota
Warszawa, dnia 24 lutego 2014 r.
ODPOWIEDŹ:
Szanowna Pani Marszałek! W odpowiedzi na interpelację posłów Anny Nemś i Józefa Lassoty, złożoną przy piśmie z dnia 28 lutego 2014 r. (znak: SPS-023-24935/14), w sprawie zaostrzenia odpowiedzialności karnej za czyny popełnione przez osoby prowadzące pojazdy pod wpływem alkoholu lub środków odurzających, uprzejmie przedstawiam następujące stanowisko.
W związku z decyzją Rady Ministrów podjętą na posiedzeniu w dniach 7-8 stycznia 2014 r. Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz o zmianie ustawy Kodeks karny wykonawczy, mający na celu zmianę zasad odpowiedzialności za czyn zabroniony polegający na prowadzeniu pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości. Przygotowany pakiet zmian został w dniu 13 marca 2014 r. skierowany do uzgodnień międzyresortowych. Podjęte prace miały na celu zwiększenie dolegliwości związanych m.in. z długością środka karnego polegającego na zakazie prowadzenia pojazdów czy też z obowiązkiem zapłaty nawiązki, gdyż w przekonaniu Ministerstwa Sprawiedliwości reakcja polegająca na zwiększaniu surowości sankcji karnej poprzez zaostrzenie granic wymiaru kary nie stanowi efektywnego i uzasadnionego rozwiązania.
Proponowane rozwiązania zakładają przede wszystkim, by w przypadku spełnienia przesłanek wymienionych w art. 42 § 2 Kodeksu karnego, tj. jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia określonego w art. 173, 174 lub 177 Kodeksu karnego, sąd orzekał środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów albo pojazdów określonego rodzaju na okres od lat 3 do lat 15. Ustawowa długość środka karnego określonego w art. 39 pkt 3 Kodeksu karnego uległaby zatem zwiększeniu do 15 lat, przy czym zachowana zostałaby dolna granica jednego roku. Minimalna granica 3 lat stanowiłaby bowiem lex specialis obejmujące przesłanki wymienione w art. 42 § 2 Kodeksu karnego. Tym samym zwiększona zostanie dolegliwość dla prowadzących pojazd w stanie nietrzeźwości przy zachowaniu dolnej granicy dla sprawców wypadków będących w stanie trzeźwości.
Ponadto proponuje się odpowiednią zmianę w art. 42 § 3 Kodeksu karnego, który obejmować by miał także przypadki ponownego prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości (tzw. quasi-recydywa z art. 178a § 4 Kodeksu karnego). W obecnym brzmieniu art. 42 § 3 Kodeksu karnego, jeśli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 173 Kodeksu karnego, którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, albo w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 177 § 2 lub w art. 355 § 2 Kodeksu karnego był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia, sąd orzeka dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami. Proponuje się zatem, aby reżimowi temu poddano również kierowców prowadzących pojazd w stanie nietrzeźwości pomimo uprzedniego skazania za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177 lub art. 355 § 2 Kodeksu karnego popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. Kategorię tę uzupełniają sprawcy, którzy prowadzą pojazd mechaniczny w stanie nietrzeźwości w okresie orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów.
Przedmiotowy projekt zakłada również wprowadzenie nowego typu czynu zabronionego, polegającego na prowadzeniu pojazdów mechanicznych bez wymaganych uprawnień, które zostały uprzednio utracone w związku z orzeczeniem środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów. Przepisem dającym możliwość ścigania sprawców niestosujących się do orzeczonego środka karnego jest wprawdzie art. 244, zgodnie z którym kto nie stosuje się do orzeczonego przez sąd zakazu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Przepis ten nie obejmuje jednak w żaden sposób osób, które prowadziły bez uprawnień pojazd po upływie okresu, na który orzeczono środek karny. Jednocześnie wydaje się, że poddanie tych osób reżimowi wykroczeniowemu stanowi zrównanie ich z osobami, którym nie odebrano uprawnień wskutek orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów, co w świetle dokonanych popełnionego czynu, skutkującego orzeczeniem przedmiotowego środka karnego, nie wydaje się uzasadnione. Propozycja dodania art. 180a odpowiada na ten problem.
W ocenie Ministerstwa Sprawiedliwości zmiany związane z zaostrzeniem reakcji karnej wobec kierowców prowadzących pojazdy mechaniczne w stanie nietrzeźwości powinny również dotknąć środka karnego w postaci nawiązki. Proponuje się zatem wprowadzenie obowiązku orzekania przez sąd nawiązki w minimalnej kwocie 5 tys. zł (w przypadku skazanego po raz pierwszy za przestępstwo z art. 178a Kodeksu karnego) lub 10 tys. zł (w przypadku tzw. quasi-recydywistów, jak również sprawców przestępstw przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji popełnionych w stanie nietrzeźwości). Nawiązka powinna zostać orzeczona na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej lub, w przypadku spowodowania wypadku w stanie nietrzeźwości, na rzecz pokrzywdzonego lub osoby najbliższej.
Jednocześnie informuję, że znajdujący się obecnie na etapie konsultacji społecznych projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw przewiduje kompleksową reorganizację systemu kar mającą m.in. na celu powstrzymanie zjawiska nadmiernego korzystania z warunkowego zawieszania orzekanych kar. Zgodnie z projektowanymi zmianami art. 69 § 1 Kodeksu karnego otrzymałby następujące brzmienie: “Art. 69. § 1. Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności w wymiarze nieprzekraczającym roku, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności i jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec niego celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.” Zmiany te z pewnością dotkną zarówno sprawców wypadków, jak też prowadzących pojazdy mechaniczne w stanie nietrzeźwości. Jak bowiem wynika wprost z prowadzonych statystyk, istoty problemu nie stanowi zbyt niskie zagrożenie sankcją karną przewidzianą za omawiane przestępstwa, lecz szeroko stosowana praktyka warunkowego zawieszania orzeczonych kar. Na dowód tego warto przytoczyć dane pokazujące strukturę kar orzekanych za przestępstwo z art. 178a § 4 Kodeksu karnego, czyli tzw. quasi-recydywa. Skazując za to przestępstwo sądy mogą orzekać warunkowe zawieszenie jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Tymczasem w 68,5% spraw sądy orzekały kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem. Pokazuje to, że potrzeba efektywniejszego ścigania prowadzących pojazdy w stanie nietrzeźwości musi uwzględniać perspektywę systemową i nie sprowadzać się do modyfikacji sankcji karnej grożącej za popełnienie tego przestępstwa.
