Poseł Bogdan Józef Rzońca zgłaszając interpelacje (nr 1525, nr 1526 i nr 1527) w sprawie potrzeby utworzenia w szkołach ponadgminazjalnych kształcenia w zawodzie kierowca-mechanik, pytania zaadresował do trzech resortów: zdrowia (interpelacja nr 1527); infrastruktury i budownictwa (interpelacja nr 1526) oraz edukacji narodowej (interpelacja nr 1527). Podkreślając potrzebę przyszłego zatrudnienia kilkudziesięciu tysięcy kierowców poseł pytał o stanowisko resortów w zakresie zintensyfikowania prac nad zmianą przepisów, dzięki któremu możliwe byłoby rozpoczęcie kształcenia uczniów w zawodzie kierowca-mechanik kat. B oraz kat. C+E od 1 września 2016 r.; o przepisy wymagające zmiany, tak by można było kształcić uczniów w cyklu trzy- i czteroletnim oraz o potrzebę włączenia zrzeszeń transportowych oraz wojewódzkich ośrodków ruchu drogowego w zakresie praktycznego kształcenia kierowców kat. B, C, C+E.
Ze strony resortu infrastruktury i budownictwa odpowiedział podsekretarz stanu Jerzy Szmit i przede wszystkim potwierdził potrzebę intensyfikowania prac nad niezbędnymi przepisami. Fakt ten wyrażony został w stosownych pismach skierowanych do Ministra Edukacji Narodowej, gdzie właśnie trwają prace nad przedmiotowym rozporządzeniem. Zmiana przepisów ustawy o kierujących pojazdami odnośnie przepisów dotyczących szkolenia w trzy i czteroletnim cyklu szkolenia – nie są potrzebne – informował Szmit. W przypadku natomiast osób, które rozpoczęły edukację w szkole podstawowej w wielu 6 lat i zmierzają uzyskać wykształcenie w zawodzie Kierowca mechanik, należałoby znowelizować art. 21 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami. Aktualnie przepis stanowi, że osoba ubiegająca się o uzyskanie uprawnienia do kierowania pojazdem silnikowym, która jako uczeń uczestniczący w zajęciach szkolnych w szkole, w której podstawa programowa kształcenia w zawodzie przewiduje uzyskanie umiejętności kierowania pojazdem silnikowym, może rozpocząć szkolenie 12 miesięcy przed uzyskaniem minimalnego wieku. Okres ten może być jednak za krótki dla osób, które rozpoczęły edukację w szkole podstawowej w wieku 6 lat. Stąd należałoby usunąć tę barierę albo wydłużyć ten okres. Należy przy tym wskazać, że zmiana powinna obejmować jedynie osoby przygotowujące się do uzyskania uprawnień do kierowania pojazdami w szkole, a nie w ośrodku szkolenia kierowców. I sprawa włączenia zrzeszeń transportowych oraz wojewódzkich ośrodków ruchu drogowego w zakresie praktycznego kształcenia kierowców kategorii B, C i C+E, tu Jerzy Szmit wskazał, że ww. zrzeszenia i ośrodki mogą prowadzić praktyczne szkolenia kierowców w ramach istniejących rozwiązań prawnych. W mojej ocenie nie ma potrzeby tworzenia dodatkowych rozwiązań w celu włączenia tych zrzeszeń i ośrodków do praktycznego kształcenia kierowców w zakresie prawa jazdy kategorii B, C i C+E - podsumował.
Ze strony ministra edukacji narodowej odpowiedziała Teresa Wargacka, sekretarz stanu, informując i wyjaśniając, iż zawód kierowca mechanik został wprowadzony do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 listopada 2015 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego(Dz. U. poz. 1873), które weszło w życie z dniem 28 listopada 2015 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej niezwłocznie po wejściu w życie wyżej powołanego rozporządzenia przystąpiło do prac nad przygotowaniem zmiany rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach (Dz. U. poz. 184, z późn. zm.). Projekt rozporządzenia zmieniającego został skierowany do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji publicznych w dniu 27 stycznia 2016 r. W projekcie podstawy programowej kształcenia w zawodzie kierowca mechanik ujęto treści związane z przygotowaniem do uzyskania kwalifikacji wstępnej oraz przygotowaniem do kierowania pojazdami w zakresie prawa jazdy kategorii B. Finalizacja prac nad przedmiotowym rozporządzeniem jest planowana na miesiąc kwiecień 2016 r. Projektując podstawy programowe kształcenia w poszczególnych zawodach należy zwrócić szczególną uwagę nie tylko na przepisy, których gospodarzem jest Minister Edukacji Narodowej, ale także przepisy pozostające we właściwości innych ministrów resortowych, w tym przypadku przepisy powołanej ustawy o transporcie drogowym oraz przepisy ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. z 2015 r. poz. 155, z późn. zm.). I dalej informuje: W opinii Ministra Edukacji Narodowej – ministra odpowiedzialnego za określenie podstawy programowej kształcenia w zawodach, w świetle obowiązującego stanu prawnego oraz faktycznego, uwzględnienie w podstawie programowej nauczania dla zawodu kierowca mechanik przygotowania do uzyskania praw jazdy kategorii C+E jest niemożliwe. Zgodnie z art. 21 ust. 1 powołanej ustawy o kierujących pojazdami, uczeń uczestniczący w zajęciach szkolnych w szkole, w której podstawa programowa kształcenia w zawodzie przewiduje uzyskanie umiejętności kierowania pojazdem silnikowym, może rozpocząć szkolenie nie wcześniej niż 12 miesięcy przed osiągnięciem minimalnego wieku, wymaganego od kierującego pojazdem objętego danym uprawnieniem. Art. 8 ust. 1 pkt 3 i 6 ustawy o kierujących pojazdami stanowi, że wymagany wiek do kierowania wynosi 18 lat dla pojazdów określonych w prawie jazdy kategorii B oraz 21 lat dla pojazdów określonych w prawie jazdy kategorii C (C+E). Jednocześnie, zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o kierujących pojazdami, dla osób, które uzyskały kwalifikację wstępną określoną w przepisach rozdziału 7a ustawy o transporcie drogowym, minimalny wiek do kierowania pojazdami określonymi w prawie jazdy kategorii C jest obniżony i wynosi 18 lat. W przypadku uczniów zasadniczej szkoły zawodowej, którzy rozpoczęli spełnianie obowiązku szkolnego w wieku 7 lat, rozpoczęcie zajęć szkolnych przygotowujących do uzyskania prawa jazdy kategorii B i C może nastąpić najwcześniej po osiągnięciu przez wszystkich uczniów oddziału klasowego wieku 17 lat, to jest na koniec semestru zimowego w klasie II. Należy mieć jednak na względzie młodzież, która z rożnych względów dobrowolnie lub obowiązkowo rozpoczynała spełnianie obowiązku szkolnego w wieku 6 lat, w związku z czym w ich przypadku rozpoczęcie zajęć szkolnych przygotowujących do uzyskania prawa jazdy kategorii B i C może nastąpić najwcześniej po osiągnięciu przez wszystkich uczniów oddziału klasowego zasadniczej szkoły zawodowej wieku 17 lat, to jest na koniec semestru zimowego w klasie III. W jednym oddziale klasowym zasadniczej szkoły zawodowej kształcącej w zawodzie kierowca mechanik mogą znaleźć się zatem uczniowie w różnym wieku, a zajęcia edukacyjne projektowane są dla całego oddziału. Dyrektor szkoły zobowiązany jest przy projektowaniu szkolnego planu nauczania, w przypadku zajęć obwarowanych wymogami związanymi z określonym wiekiem, uwzględnić wiek najmłodszego ucznia danego oddziału klasowego. W takim przypadku, szkolenie przygotowujące uczniów do uzyskania prawa jazdy kategorii B i C+E mogłoby być prowadzone jedynie w semestrze letnim III klasy zasadniczej szkoły zawodowej skutkując kumulacją zajęć szkolnych oraz indywidualnej nauki jazdy.
Zgodnie z art. 82 ust. 1 pkt 1 powołanej ustawy o kierujących pojazdami, osoby ubiegające się o uzyskanie uprawnienia w zakresie prawa jazdy kategorii C (C+E), podlegają obowiązkowemu badaniu psychologicznemu przeprowadzanemu w celu ustalenia istnienia lub braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdem objętym tą kategorią. Kwestie te szczegółowo reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 lipca 2014 r. w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy (Dz. U. poz. 937). Przepis § 4 ust. 1 powołanego rozporządzenia Ministra Zdrowia stanowi, że zakres badania psychologicznego w zakresie psychologii transportu obejmuje: 1) wywiad bezpośredni i obserwację osoby badanej; 2) badania narzędziami diagnostycznymi; 3) ocenę i opis osoby badanej pod względem: a) sprawności intelektualnej i procesów poznawczych, b) osobowości, z uwzględnieniem funkcjonowania w trudnych sytuacjach, a także dojrzałości społecznej, c) sprawności psychomotorycznej. Rozporządzenie to określa także wysokość kosztów przeprowadzania tych badań – opłata za badanie psychologiczne w zakresie psychologii transportu wynosi 150 zł. Rozporządzenie to nie zawiera przepisów o kierowaniu na badania psychologiczne kandydatów do szkół prowadzących kształcenie zawodowe oraz o finansowaniu tych badań ze środków publicznych, tak jak to ma miejsce w przypadku badań lekarskich kandydatów do szkół prowadzących kształcenie zawodowe przeprowadzanych zgodnie z ustawą z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1184). Przepis art. 5 ust. 1 pkt 4 tej ustawy stanowi, że badaniami lekarskimi stwierdzającymi brak przeciwskazań do pobierania nauki w określonym zawodzie, uwzględniającymi stan zdrowia kandydata i zagrożenia występujące w miejscu nauki, w tym czynniki szkodliwe, uciążliwe lub niebezpieczne dla zdrowia obejmuje się m.in. kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych prowadzących kształcenie zawodowe. Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie badań lekarskich kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych lub wyższych i na kwalifikacyjne kursy zawodowe, uczniów tych szkół, studentów, słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz uczestników studiów doktoranckich (Dz. U. poz. 1144), lekarz przeprowadza badanie lekarskie na podstawie skierowania wydanego przez placówkę dydaktyczną. Skierowanie na badanie lekarskie zawiera m.in. informację o kierunku kształcenia oraz o czynnikach szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia, występujących w miejscu odbywania praktycznej nauki zawodu. Badania lekarskie kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych finansowane są ze środków budżetu samorządu województwa. Zgodnie z art. 20f ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2015 r. poz. 2156, z późn. zm.), do klasy pierwszej publicznej szkoły ponadgimnazjalnej, w tym zasadniczej szkoły zawodowej, przyjmuje się kandydatów, którzy m.in. posiadają zaświadczenie lekarskie zawierające orzeczenie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do podjęcia praktycznej nauki zawodu, wydane zgodnie z powołanymi przepisami Ministra Zdrowia. Przepisy ustawy o systemie oświaty nie przewidują wymogu przedstawienia przez kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych orzeczeń psychologicznych w zakresie psychologii transportu.
Wobec powyższych wątpliwości, do Ministra Zdrowia zostało skierowane wystąpienie z prośbą o zajęcie stanowiska w sprawie ewentualnej podstawy prawnej kierowania na badania psychologiczne kandydatów do zasadniczych szkół zawodowych kształcących w zawodzie kierowca mechanik (szkół, w ramach których uczniowie realizują konstytucyjny obowiązek nauki) oraz do finansowania kosztów tych badań ze środków publicznych. W opinii Ministerstwa Edukacji Narodowej brak podstawy prawnej do kierowania kandydatów do szkół dla młodzieży na badania psychologiczne uniemożliwia stwierdzenie istnienia lub braku przeciwwskazań do kształcenia w zawodzie kierowca mechanik oraz sfinansowania kosztów tych badań ze środków publicznych – koszty badań musieliby ponieść sami kandydaci do szkół (ich rodzice / opiekunowie prawni). Niezależnie od powyższych zastrzeżeń formalnych, Minister Zdrowia został poproszony o dokonanie oceny merytorycznej zagadnienia poddawania kandydatów do zasadniczych szkół zawodowych dla młodzieży – absolwentów gimnazjum w wieku 15-16 lat badaniom psychologicznym w zakresie psychologii transportu, przede wszystkim w zakresie odpowiedniej dojrzałości społecznej i odporności na stres. Względy związane z przeprowadzaniem badań psychologicznych oraz wymaganym wiekiem nabywania uprawnień do kierowania pojazdami w zakresie prawa jazdy kategorii C+E przemawiały na rzecz wprowadzania w 2007 r. do klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego zawodu technik transportu drogowego, nauczanego w szkole policealnej i w trybie kwalifikacyjnych kursów zawodowych, przeznaczonego wyłącznie dla osób dorosłych (pełnoletnich). Ponadto w ramach kształcenia w istniejącym zawodzie technik transportu drogowego słuchacze szkół realizują pełne przygotowanie do kierowania pojazdami w zakresie prawa jazdy kategorii B, C+E oraz do uzyskania kwalifikacji wstępnej, o której mowa w ustawie o transporcie drogowym.
W toku konsultacji publicznych projektu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej zmieniającego rozporządzenie w sprawie podstawy programowej kształcenia w zawodach do Ministerstwa Edukacji Narodowej przekazane zostały stanowiska dyrektorów szkół zainteresowanych uruchomieniem kształcenia w nowym zawodzie kierowca mechanik oraz szkół kształcących w istniejącym zawodzie technik transportu drogowego oraz w innych zawodach, w ramach których uczniowie przygotowują się do uzyskania uprawnień do kierowania pojazdami silnikowymi. Dyrektorzy szkół zgodnie wskazują na zbyt młody wiek kandydatów na kierowców zawodowych – młodzi kierujący pojazdami objętymi kategorią B zaczynają przewidywać sytuacje na drodze i zdawać sobie sprawę z odpowiedzialności ponoszonej w ruchu drogowym po okresie 2 lat od otrzymania dokumentu. Pojazdy objęte kategorią C i C+E ze względu na swoją masę i przewożony ładunek w rękach niedoświadczonych kierujących mogą się przyczynić do nagłego wzrostu wypadków drogowych. Dyrektorzy szkół zwracają uwagę na opisany powyżej problem badań psychologicznych z zakresu psychologii transportu, które w wieku ucznia lat 16 mogą kończyć się wynikiem negatywnym ze względu na zbyt niską dojrzałość emocjonalną, kształtujący się charakter oraz nieukształtowaną do końca psychikę. Dyrektorzy podnoszą także argumenty związane z organizacją kształcenia w szkole (liczba godzin szkolenia teoretycznego i praktycznego, w tym godzin indywidualnej nauki jazdy, dojazdy uczniów do szkół ponadgimnazjalnych, konieczność nauki i utrwalenia wiedzy z zakresu nie tylko przedmiotów zawodowych, ale również przedmiotów ogólnokształcących), bezpieczeństwem kształcenia (brak doświadczenia w ruchu drogowym kandydatów na kierowców zawodowych), niedostatecznym wyposażeniem (brak warunków do stworzenia placu manewrowego o powierzchni co najmniej 180 m2, utwardzony, wyłączonego z ruchu drogowego i ogrodzonego), brakiem wykwalifikowanej kadry posiadającej wymagane uprawnienia zawodowe oraz wysokimi kosztami kształcenia w zawodzie (koszty zakupu, użytkowania, eksploatacji, serwisowania, naprawy pojazdu). Zdaniem dyrektorów szkół nabycie umiejętności kierowania pojazdami, przede wszystkim pojazdami ciężarowymi, wymaga pewnego czasu, w którym zdobywa się doświadczenie, podnosi się świadomość odpowiedzialności za innych użytkowników pojazdów i przewożony towar. Skrócenie tego czasu do trzech lat (w właściwie do jednego roku) na pewno nie daje takiej gwarancji.
Pragnę również poinformować, że Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji – organ prowadzący mundurowe szkoły policealne kształcące w zawodzie technik pożarnictwa (szkoły aspirantów Państwowej Straży Pożarnej) zwrócił się do Ministra Edukacji Narodowej z wnioskiem o usunięcie z podstawy programowej kształcenia w tym zawodzie treści związanych z przygotowaniem do uzyskania prawa jazdy kategorii C. Zdaniem MSWiA tylko niewielka liczba absolwentów szkół aspirantów PSP przystępuje i zdaje egzaminy na prawo jazdy kategorii C, m.in. z powodu wymaganego wieku. Realizacja zadania związanego z przygotowaniem słuchaczy szkół do uzyskania prawa jazdy kategorii C samodzielnie przez szkoły jest niemożliwa z uwagi na brak odpowiedniej, wykwalifikowanej kadry, co powoduje konieczność zlecania tego zadania na zewnątrz generując znaczne koszty po stronie organu prowadzącego. W kontekście propozycji dotyczącej ujęcia umiejętności w zakresie przygotowania do uzyskania prawa każdy kategorii C+E w podstawie programowej kształcenia w zawodzie kierowca mechanik w zasadniczej szkole zawodowej dla młodzieży należy wskazać, że szkoły policealne prowadzące kształcenie w zawodzie technik pożarnictwa przeznaczone są dla osób dorosłych posiadających wykształcenie średnie, są to elitarne szkoły resortowe (jedynie trzy takie szkoły w Polsce), a pomimo tego faktu minister właściwy dla zawodu – organ prowadzący szkoły uznaje realizację przygotowania do uzyskania prawa jazdy kategorii C za niezwykle utrudnioną i wnioskuje o wycofanie tych treści z podstawy programowej kształcenia w zawodzie.
Ministerstwo Edukacji Narodowej dostrzega potrzebę włączenia zainteresowanym podmiotów, w tym zrzeszeń transportowych oraz wojewódzkich ośrodków ruchu drogowego w praktyczne kształcenie kierowców zawodowych. Obowiązujące przepisy prawa oświatowego przewidują wiele form i możliwości udziału pracodawców w procesie kształcenia zawodowego, takie jak możliwość wspólnego opracowywania programów kształcenia przez szkoły i pracodawców, możliwość organizacji u pracodawców praktycznej nauki zawodu i ośrodków egzaminacyjnych oraz udział udziału pracodawców (i ich pracowników) w procesie egzaminowania. Funkcjonujące od wielu lat przepisy ustawy o systemie oświaty przewidują także rozwiązania polegające na organizowaniu klas patronackich w szkołach oraz zakładaniu i prowadzeniu szkół tzw. przyzakładowych – tj. prowadzonych przez przedsiębiorstwa i inne osoby fizyczne i osoby prawne, funkcjonujących bądź jako szkoły publiczne (bezpłatne i powszechnie dostępne) bądź jako szkoły niepubliczne o uprawnieniach szkół publicznych. Pracodawcy z sektora transportowego i zrzeszenia przewoźników drogowych w szczególności mogą zakładać i prowadzić szkoły policealne kształcące w zawodzie technik transportu drogowego oraz organizować kwalifikacyjne kursy zawodowe w zakresie kwalifikacji wyodrębnionych w tym zawodzie. Zgodnie z danymi Systemu Informacji Oświatowej MEN (stan na dzień 30 września 2015 r.) w systemie oświaty funkcjonuje 16 szkół policealnych kształcących w tym zawodzie, z czego jedynie połowa szkół przeprowadziła rekrutację w roku 2015. Łącznie w tym zawodzie kształci się w skali kraju jedynie 345 osób, w roku 2015 opuściło mury szkolne 76 absolwentów – podsumowała swoje informacje i wyjaśnienia Teresa Wargocka.
Ze strony ministra zdrowiaodpowiedział Marek Tombarkiewicz, podsekretarz stanu: Na wstępie, wskazać należy, że pytania postawione w przedmiotowej interpelacji, co do zasadności wprowadzenia zmian w przepisach odnoszących się do kształcenia w zawodzie kierowca mechanik nie dotyczą spraw, które mogą być przedmiotem regulacji, co do których ministrem właściwym jest Minister Zdrowia - informował.
I kontynuował: Odnosząc się do pytania 1 dotyczącego kwestii wyrażenia zgody przez Ministra Zdrowia na badania psychologiczne 16-latków kształcących się w szkołach ponadgimnazjalnych w zawodzie kierowca mechanik zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 lipca 2014 r. w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy (Dz. U. poz. 937), uprzejmie informuję, że powyższe zagadnienia wymagałyby uregulowania ustawowego.
Jednakże badanie psychologiczne młodzieży w wieku 15-16 lat, czyli w okresie dorastania, który cechuje się zmianami w zakresie intelektu, uczuć, woli, zdolności analizy i syntezy, a także myślenia abstrakcyjnego, pod kątem ich możliwości kierowania pojazdami, którą uzyskają (w przypadku kategorii wyższych prawa jazdy) dopiero w wieku 21 lat, nie jest możliwe do przeprowadzenia i zasadne z punktu widzenia dojrzałości psychologicznej biorąc pod uwagę potencjalnie występujące zagrożenia dla bezpieczeństwa ruchu drogowego.
Ponadto uważam, że kierowca posiadający prawo jazdy kategorii C, C+E, D lub D+E, czyli kierujący pojazdami powyżej 3,5 tony (a w praktyce często od 18 do 40 ton) powinien być osobą w pełni dojrzałą umysłowo, emocjonalnie i społecznie, a wiek jaki zapisano w dotychczasowych przepisach z dużym prawdopodobieństwem zapewnia taką możliwość.
Jednocześnie z uwagi na zakres tych zagadnień, wskazanym byłoby zasięgnięcie również opinii Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w odniesieniu do kwestii dojrzałości psychologicznej 15-16-latków do prowadzenia pojazdami, z uwagi na właściwość merytoryczną tego ministra w związku z przepisami ustawy z dnia 8 czerwca 2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz. U. Nr 73, poz. 763, z późn. zm.).
Należy bowiem zauważyć, że rozdział II ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (Dz. U. z 2015 r. poz. 155, z późn. zm.), wskazuje osoby uprawnione do kierowania pojazdami, w tym w szczególności wymagany minimalny wiek do kierowania pojazdami określonych kategorii. Stosownie do art. 8 ust. 1 pkt 6 przedmiotowej ustawy, wymagany minimalny wiek do kierowania wynosi 21 lat – dla pojazdów określonych w prawie jazdy kategorii C, C+E, D1 i D1+E, z zastrzeżeniem ust. 2 pkt 1, ust. 3 pkt 2 oraz art. 9 ustawy.
Ponadto w myśl art. 11 ust. 1 pkt. 2a-b ustawy, prawo jazdy jest wydawane osobie, która m.in.: uzyskała orzeczenie:
–lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdem,
–psychologiczne o braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdem - nie dotyczy prawa jazdy kategorii AM, A1, A2, A, B1, B, B+E lub T.
Mając powyższe na uwadze, podkreślić należy, że zgodnie z art. 82 ust. 1 pkt 1a ustawy o kierujących pojazdami, badaniu psychologicznemu przeprowadzanemu w celu ustalenia istnienia lub braku przeciwwskazań psychologicznych do kierowania pojazdem, zwanym dalej “badaniem psychologicznym w zakresie psychologii transportu", podlega osoba ubiegająca się m.in. o uzyskanie uprawnienia w zakresie prawa jazdy kategorii C1, C1+E, C, C+E, D1, D1+E, D i D+E lub uprawnienia do kierowania tramwajem.
Zatem przepisom rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 lipca 2014 r. w sprawie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy podlegają osoby wymienione w art. 82 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami oraz osoby wykonujące przewóz drogowy na podstawie art. 39k i 39m ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2013 r. poz. 1414, z późn. zm.).
Natomiast zauważyć należy, że kwestię badań kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych lub wyższych i na kwalifikacyjne kursy zawodowe, uczniów tych szkół, studentów, słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz uczestników studiów doktoranckich regulują przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie badań lekarskich kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych lub wyższych i na kwalifikacyjne kursy zawodowe, uczniów tych szkół, studentów, słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz uczestników studiów doktoranckich (Dz. U. poz. 1144), wydane na podstawie art. 6 ust. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1184). Powyższe rozporządzenie reguluje zakres, tryb i sposób dokumentowania badań lekarskich:
1.kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych lub wyższych i na kwalifikacyjne kursy zawodowe, uczniów tych szkół, studentów oraz słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych, którzy w trakcie praktycznej nauki zawodu narażeni są na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia,
2.uczestników studiów doktoranckich, którzy w trakcie studiów są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia.
Stosownie do art. 5 ust. 2 pkt 2 ustawy o służbie medycyny pracy, obowiązek objęcia profilaktyczną opieką zdrowotną spoczywa na szkole, szkole wyższej lub organizatorze kwalifikacyjnych kursów zawodowych jedynie w odniesieniu do kandydatów do szkoły, którzy w trakcie praktycznej nauki zawodu są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia. Bowiem w przypadku kandydata do jednego z ww. typów szkoły, skierowanie na badanie lekarskie mające na celu ocenę możliwości pobierania nauki, uwzględniającą stan zdrowia i zagrożenia występujące w miejscu odbywania praktycznej nauki zawodu wydaje placówka dydaktyczna.
W myśl § 4 ust. 1-2 ww. rozporządzenia, lekarz przeprowadza badanie lekarskie
z uwzględnieniem:
1.oceny potencjalnych lub istniejących zagrożeń dla zdrowia, występujących w miejscu odbywania praktycznej nauki zawodu, studiów, kwalifikacyjnych kursów zawodowych albo studiów doktoranckich;
2.zakresu i częstotliwości przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 229 § 8 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2014 r., poz. 1502, z późn. zm.);
3.prac wzbronionych młodocianym określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 204 § 3 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.
Po przeprowadzeniu badania lekarskiego lekarz wydaje zaświadczenie lekarskie.
Mając powyższe na uwadze, wskazać należy, że lekarz przeprowadzający badanie określa jego zakres na podstawie wskazówek metodycznych w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 229 § 8 ustawy – Kodeks pracy, tj. rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332, z późn. zm.). W związku z czym, lekarz przeprowadzając badanie stosuje zalecenia zawarte w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r., pn. “Wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników”. Ponadto stosownie do § 2 ust. 2-3 ww. rozporządzenia, lekarz przeprowadzający badanie może poszerzyć jego zakres o dodatkowe specjalistyczne badania konsultacyjne oraz badania dodatkowe, a także wyznaczyć krótszy termin następnego badania, niż to określono we wskazówkach metodycznych, jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia kandydata do szkoły lub na kursy kwalifikacyjne bądź ucznia. Specjalistyczne badania konsultacyjne oraz badania dodatkowe stanowią część ww. badania. Zatem lekarz w oparciu o wyniki badań, ocenę stanu zdrowia oraz ocenę narażeń występujących w miejscu pobierania nauki, decyduje czy kandydat może uczęszczać do szkoły lub na kwalifikacyjne kursy zawodowe, czy też istnieją ku temu przeciwwskazania zdrowotne, i na tej podstawie wydaje zaświadczenie lekarskie.
Reasumując, należy stwierdzić, że badanie lekarskie kończy się wydaniem przez lekarza medycyny pracy kandydatowi do ww. rodzajów szkół zaświadczenia lekarskiego zawierającego orzeczenie o istnieniu lub braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania i pobierania praktycznej nauki zawodu, studiów, kwalifikacyjnych kursów zawodowych albo studiów doktoranckich, biorąc pod uwagę ocenę potencjalnych lub istniejących zagrożeń dla zdrowia, występujących w miejscu pobierania nauki lub odbywania kwalifikacyjnych kursów zawodowych.
Ponadto zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 6 ust. 3 i art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy, koszty badań lekarskich kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych lub wyższych i na kwalifikacyjne kursy zawodowe, uczniów tych szkół, studentów, słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz uczestników studiów doktoranckich, którzy w trakcie praktycznej nauki zawodu są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia pokrywane są ze środków budżetu samorządu województwa. Jednak stosownie do art. 21a ustawy o służbie medycyny pracy, pełnoletni kandydaci na kwalifikacyjne kursy zawodowe oraz pełnoletni słuchacze kwalifikacyjnych kursów zawodowych ponoszą koszty przeprowadzonych badań oceny możliwości pobierania nauki uwzględniającej stan zdrowia i zagrożenia występujące w miejscu nauki.
Należy podkreślić, że koszty przedmiotowego badania i wydania zaświadczenia lekarskiego o braku albo istnieniu przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania i pobierania praktycznej nauki zawodu, studiów, kwalifikacyjnych kursów zawodowych albo studiów doktoranckich są pokrywane z powyższego źródła, tylko w stosunku do kandydatów do ww. szkół, którzy w trakcie praktycznej nauki zawodu będą albo są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia. Natomiast kandydaci do powyższych szkół, którzy w trakcie praktycznej nauki zawodu nie będą albo nie są narażeni na działanie ww. czynników, a mają obowiązek dostarczyć uczelni zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia, pokrywają osobiście koszty wydania takiego zaświadczenia, wydanego przez lekarza uprawnionego do przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników zatrudnionego w podstawowej jednostce służby medycyny pracy.
Niemniej jednak zaznaczyć należy, że również z przepisów ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2015 r. poz. 2156, z późn. zm.), wynika obowiązek posiadania przez kandydatów do różnego rodzajów szkół, zaświadczeń lekarskich zawierających orzeczenia o braku przeciwwskazań zdrowotnych do podjęcia praktycznej nauki zawodu, wydane zgodnie z przepisami w sprawie badań lekarskich kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych lub wyższych, uczniów tych szkół, studentów i uczestników studiów doktoranckich.
Natomiast odnosząc się do pytania 2 dotyczącego celowości dostosowania prawa obecnie obowiązującego w zakresie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy do projektowanego kształcenia w zawodzie kierowca mechanik, uprzejmie informuję, że nie uważam za celowe wprowadzanie zmian w istniejących przepisach w tym zakresie. Ponadto to ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami jednoznacznie wskazuje wymagania dotyczące wieku osoby ubiegającej się o uprawnienia do kierowania pojazdami kategorii prawa jazdy C+E, a akt wykonawczy, stanowi jedynie wykonanie art. 90 ust. 1 ww. ustawy i nie określa ww. wieku minimalnego.
Jednocześnie pragnę poinformować, że Minister Zdrowia nie jest organem uprawnionym do wskazywania potrzeb rynku pracy, a także wydawania opinii na temat celowości kształcenia w zawodzie kierowca mechanik w cyklach trzyletnim bądź czteroletnim.
Ponadto stoję na stanowisku, że opisywane kwestie w zakresie badań psychologicznych osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami, kierowców oraz osób wykonujących pracę na stanowisku kierowcy są aktualnie uregulowane we właściwy sposób i nie wymagają zmian przepisów ministra właściwego do spraw zdrowia.
Reasumując, badania lekarskie realizowane na podstawie rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie badań lekarskich kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych lub wyższych i na kwalifikacyjne kursy zawodowe, uczniów tych szkół, studentów, słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz uczestników studiów doktoranckich mają na celu ocenę potencjalnych lub istniejących zagrożeń dla zdrowia, występujących w miejscu odbywania praktycznej nauki zawodu, studiów, kwalifikacyjnych kursów zawodowych albo studiów doktoranckich z uwzględnieniem zakresu i częstotliwości przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 229 § 8 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy i prac wzbronionych młodocianym określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 204 § 3 ustawy – Kodeks pracy.
Biorąc powyższe pod uwagę, ww. przepisy nie stanowią podstawy do finansowania i przeprowadzania badań lekarskich kandydatów do szkół ponadgimnazjalnych lub wyższych i na kwalifikacyjne kursy zawodowe, uczniów tych szkół, studentów, słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz uczestników studiów doktoranckich w oparciu o rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 lipca 2014 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców (Dz. U. poz. 949, z późn. zm.). Badania te zgodnie z art. 76 ust. 2 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami są przeprowadzane na koszt osoby badanej. Analogiczne zasady obowiązują i powinny być zastosowane w przypadku badań psychologicznych w zakresie psychologii transportu.
Odnosząc się do badań psychologicznych w zakresie psychologii transportu absolwentów gimnazjów w wieku 15-16 lat (biorąc pod uwagę ich dojrzałość psychologiczną), należy mieć na uwadze regulację art. 21 ustawy o kierujących pojazdami, która wskazuje, że osoba ubiegająca się o uzyskanie uprawnienia do kierowania pojazdami w zakresie prawa jazdy kategorii C, C+E, D lub D+E może rozpocząć szkolenie nie wcześniej niż 3 miesiące przed osiągnięciem minimalnego wieku, o którym mowa w art. 9 (dla kat. C, C+E, D1 i D1+E to 21 lat dla kierowców cywilnych), także jeżeli jest w trakcie uzyskiwania odpowiednio kwalifikacji wstępnej lub wstępnej przyspieszonej w zakresie określonej kategorii prawa jazdy, a jeżeli tą osobą jest uczeń uczestniczący w zajęciach szkolnych w szkole, w której podstawa programowa kształcenia w zawodzie przewiduje uzyskanie umiejętności kierowania pojazdem silnikowym, okres ten wynosi 12 miesięcy.
W związku z powyższym, należy stwierdzić, że przedstawione przez Pana zagadnienia pozostają w gestii Ministra Infrastruktury i Budownictwa, jako gospodarza ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami oraz Ministra Edukacji Narodowej – autora ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, jako właściwych adresatów Pana interpelacji, gdyż sprawy dotyczące wymagań wiekowych wobec osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami oraz potrzeby utworzenia w szkołach ponadgimnazjalnych kształcenia w zawodzie kierowca mechanik wykraczają poza kompetencje Ministra Zdrowia – podsumował Marek Tomabrkiewicz.
