Porządku publicznego pilnuje w Polsce kilka służb, z Policją na czele. Oprócz policjantów widzimy pograniczników, inspektorów ITD, żandarmów wojskowych - o tych ostatnich kilka słów wyjaśnienia należy się naszym Czytelnikom.
Zasadniczo żandarmi zajmują się wojskiem, pracownikami cywilnymi wojska i osobami wykonującymi świadczenia na rzecz wojska. Są jednak sytuacje, gdy żandarm ma uprawnienia policjanta - dzieje się tak na mocy ustawy o Policji, która w art. 18a mówi wprost:
1. W razie zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego, jeżeli siły Policji są niewystarczające lub mogą okazać się niewystarczające do wykonania ich zadań w zakresie ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego, Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych uzgodniony z Ministrem Obrony Narodowej, może zarządzić użycie żołnierzy Żandarmerii Wojskowej do udzielenia pomocy Policji.
2. W wypadku, o którym mowa w ust. 1, żołnierzom Żandarmerii Wojskowej przysługują, w zakresie niezbędnym do wykonania ich zadań, wobec wszystkich osób, uprawnienia policjantów określone w art. 15 uprawnienia policjantów w trakcie wykonywania czynności służbowych i art. 16 Użycie i wykorzystanie środków przymusu bezpośredniego i broni palnej. Korzystanie z tych uprawnień następuje na zasadach i w trybie określonych dla policjantów.
Skoro zatem ustawa prawo o ruchu drogowym a art. 129 precyzuje prawa i obowiązki policjanta w czasie kontroli ruchu drogowego, to żandarm nabywający takich uprawnień w drodze zarządzenia prezesa rady ministrów ma je na równi z policjantem. Trzeba pamiętać o jednej z głównych zasad prawa rzymskiego, na którym oparte jest polskie prawo:
De minimis non curat lex - Ustawa nie troszczy się o drobiazgi
Czyli szczegóły wykonywania obowiązków przez policjantów i – czasowo – żandarmów, są określone w rozporządzeniach, zaś konkretne zadania i zasady ich realizacji w rozkazie, jaki wyda przełożony danemu policjantowi i żandarmowi na odprawie.
Ustawa - Prawo o ruchu drogowym - art. 129:
Uprawnienia policjanta i niektórych podmiotów w trakcie kontroli ruchu drogowego
1. Czuwanie nad bezpieczeństwem i porządkiem ruchu na drogach, kierowanie ruchem i jego kontrolowanie należą do zadań Policji.
2. Policjant, w związku z wykonywaniem czynności określonych w ust. 1, jest uprawniony do:
1) legitymowania uczestnika ruchu i wydawania mu wiążących poleceń co do sposobu korzystania z drogi lub używania pojazdu;
2)sprawdzania wymaganych dokumentów, o których mowa w art. 38 dokumenty wymagane od kierującego pojazdem, oraz zezwolenia, o którym mowa w art. 106 wymogi wobec kierującego pojazdem uprzywilejowanym ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami;
(…)
Czy każdy policjant zajmuje się kontrolą ruchu drogowego? Nie. Ale jeśli do służby patrolowej byłby doraźnie wydelegowany policjant na co dzień zajmujący się magazynem broni, bez praktyki w „drogówce”, to będzie uprawniony do czynności związanych z ruchem drogowym jest. Mimo, że – niezależnie od stopnia – będzie pomocnikiem policjanta z WRD. Tak samo będzie z żandarmem wydelegowanym do służby z policjantem – o ile żandarm ma przeszkolenie WKRD (wojskowej kontroli ruchu drogowego), to może być samodzielnym funkcjonariuszem kontrolującym uczestników ruchu, w innym przypadku będzie pomocnikiem policjanta.
Na pewno są pewne rzeczy wspólne w wyszkoleniu formacji MON i MSW:
- użycie środków przymusu bezpośredniego, w tym broni palnej,
- taktyka zatrzymywania pojazdów i przeprowadzania kontroli,
- kierowanie ruchem drogowym.
Podsumowując: jeśli żołnierz ŻW daje nam sygnał do zatrzymania pojazdu i prosi poddanie się kontroli trzeźwości i dokumentów, to mamy obowiązek wykonywać jego polecenia tak samo, jakby rozmawiał z nami policjant. Najczęściej będzie to żandarm z patrolu mieszanego – wojskowo-policyjnego. W skrajnej sytuacji w Kraju, gdyby policjantów było zbyt mało, żołnierze Żandarmerii Wojskowej będą prowadzić patrole samodzielne.
Tomasz Kulik
instruktor nauki i techniki jazdy, były kierowca JW GROM,
żandarm w rezerwie MOŻW
