Grupa posłów w składzie: Ewa Kołodziej, Katarzyna Stachowicz, Dominik Jaśkowiec, Joanna Frydrych, Iwona Hartwich, Iwona Maria Kozłowska, Franciszek Sterczewski, zgłosiła interpelację (nr 11181 - kliknij) w sprawie rozbieżności interpretacyjnych przepisów dotyczących obowiązku zapewnienia doświetlenia przejść dla pieszych na drogach publicznych przebiegających przez teren gminy w kontekście doświetlenia jako urządzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego. Pytają czy obowiązek ciąży na gminie, czy na zarządcy drogi? Dziś też stanowisko resortu.
Rozbieżność interpretacyjna wg samorządowców. Do parlamentarzystów zwróciła się grupa samorządowców z prośbą złożenia interpelacji w sprawie rozbieżności interpretacyjnych przepisów dotyczących obowiązku zapewnienia doświetlenia przejść dla pieszych na drogach publicznych przebiegających przez teren gminy w kontekście doświetlenia jako urządzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego. - W praktyce samorządowej coraz częściej pojawiają się wątpliwości co do tego, na kim spoczywa obowiązek doświetlenia przejść dla pieszych - czy na gminie jako jednostce odpowiedzialnej za finansowanie oświetlenia, czy na zarządcy drogi jako podmiocie odpowiedzialnym za bezpieczeństwo ruchu drogowego.
Autorzy wystąpienia uzasadniają je: - Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach urządzeniami bezpieczeństwa ruchu drogowego są m.in. elementy infrastruktury technicznej zwiększające bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego. W świetle orzecznictwa i stanowisk ekspertów doświetlenie przejścia dla pieszych, szczególnie w miejscach o dużym natężeniu ruchu i wysokim ryzyku wypadków, spełnia przesłanki urządzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego. Tym samym, zgodnie z ustawą z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych oraz ww. rozporządzeniem, obowiązek ich instalowania, utrzymywania i finansowania spoczywa na zarządcy danej drogi. Jednocześnie jednak art. 18 ust. 1 pkt 2 lit. b oraz pkt 3 lit. c ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 266) nakłada na gminy obowiązek finansowania oświetlenia ulicznego, w tym również oświetlenia dróg powiatowych, wojewódzkich i krajowych, jeżeli przebiegają przez teren gminy.
I konkluzja: - Taka konstrukcja przepisów prowadzi do istotnych wątpliwości interpretacyjnych:
* gmina finansuje doświetlenie przejść dla pieszych na drogach, którymi nie zarządza, co może być traktowane jako realizowanie zadań innych jednostek bez wyraźnej podstawy prawnej - co kwestionują m.in. regionalne izby obrachunkowe,
* zarządcy dróg wyższych kategorii (powiatowych, wojewódzkich, krajowych) nie czują się zobowiązani do podejmowania działań na rzecz doświetlenia przejść, mimo że wpływa to bezpośrednio na bezpieczeństwo pieszych,
* brak jednoznacznych wytycznych i rozproszenie odpowiedzialności skutkuje brakiem inwestycji zwiększających bezpieczeństwo ruchu drogowego, szczególnie w tzw. miejscach niebezpiecznych lub wypadkowych.
I tu posłowie poprosili ministra o odpowiedź na pytania: Czy doświetlenie przejścia dla pieszych kwalifikuje się jako urządzenie bezpieczeństwa ruchu drogowego w rozumieniu ustawy o drogach publicznych i wskazanego wyżej rozporządzenia? Czy w świetle powyższego obowiązek zapewnienia doświetlenia przejść dla pieszych spoczywa na zarządcy drogi? Czy art. 18 ust. 1 pkt 2 lit. b i pkt 3 lit. c ustawy - Prawo energetyczne należy interpretować jako nakładający na gminę wyłącznie obowiązek finansowania typowego oświetlenia ulicznego, bez uwzględniania specjalistycznych urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego (tj. doświetlenia przejść dla pieszych)? Czy ministerstwo planuje podjęcie działań legislacyjnych, które jednoznacznie określą zakres odpowiedzialności poszczególnych jednostek za doświetlenie przejść dla pieszych, zwłaszcza w kontekście bezpieczeństwa niechronionych uczestników ruchu?
Odpowiedź resortu infrastruktury. Odpowiedzi na powyżej opisaną interpelację udzielił Piotr Malepszak, podsekretarz stanu w Ministerstwie Infrastruktury. W zaprezentowanym stanowisku na wstępie wyjaśnił, że zgodnie z art. 4 pkt 2 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2025 r. poz. 889) drogą jest budowla składająca się z części i urządzeń drogi, budowli ziemnych, lub drogowych obiektów inżynierskich, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 7 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane, stanowiąca całość techniczno-użytkową, usytuowana w pasie drogowym i przeznaczona do ruchu lub postoju pojazdów, ruchu pieszych, ruchu osób poruszających się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt. Z kolei urządzeniem drogi jest obiekt lub urządzenie, w tym obiekt lub urządzenie budowlane, związane funkcjonalnie z drogą lub ruchem drogowym, w tym kanał technologiczny (art. 4 pkt 2a tej ustawy). I dalej czytamy: - Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 24 czerwca 2022 r. w sprawie przepisów techniczno-budowlanych dotyczących dróg publicznych (Dz. U. poz. 1518), dalej „PTB”, przepisy w nim zawarte stosuje się m. in. przy projektowaniu, budowie, przebudowie oraz użytkowaniu dróg publicznych oraz projektowaniu, budowie lub przebudowie urządzeń obcych sytuowanych w pasach drogowych tych dróg. Dodatkowo, w rozdziale 7 działu III PTB określono warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać urządzenia drogi i ich usytuowanie. Wśród tych urządzeń wymienione są urządzenia do oświetlenia drogi. Biorąc pod uwagę powyższe, należy stwierdzić, iż urządzenia do oświetlenia dróg, w tym urządzenia do oświetlenia przejścia dla pieszych, wchodzą w skład drogi jako całości techniczno-użytkowej. Według § 86 ust. 1 PTB, urządzenia do oświetlenia projektuje się w każdym miejscu, które ze względu bezpieczeństwa ruchu lub bezpieczeństwa publicznego wymaga oświetlenia. Ponadto oświetlone być powinny droga dla pieszych w tunelu lub w innych miejscach istotnych ze względu na bezpieczeństwo ruchu, przejście dla pieszych oraz urządzenia alternatywne (§ 37 PTB). Kwalifikacja urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego jest prowadzona zgodnie z rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach (Dz.U. z 2019 r. poz. 2311, z późn. zm.) wydanym na podstawie art. 7 ust. 3a pkt 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2024 r. poz. 1251, z późn. zm.). Ponadto, według § 10 PTB, na drodze umożliwia się umieszczanie znaków drogowych, sygnalizatorów drogowych lub urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego, zgodnie z projektem organizacji ruchu opracowanym na podstawie przepisów o ruchu drogowym. Tym samym urządzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego nie stanowią urządzeń drogi w myśl przepisów techniczno-budowlanych. Oświetlenie przejść dla pieszych, choć bezsprzecznie poprawia poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego, nie stanowi urządzenia bezpieczeństwa ruchu drogowego, ponieważ nie jest wymienione w załączniku 4 do rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach. Odnosząc się do kwestii obowiązku zapewnienia oświetlenia przejść dla pieszych należy zauważyć, że w przypadku, gdy zarządca drogi jako inwestor realizuje przedsięwzięcie polegające na budowie lub przebudowie drogi publicznej, wówczas zgodnie z ww. przepisami ciąży na nim obowiązek budowy oświetlenia. Zarządca drogi jako inwestor jest bowiem zobligowany do przestrzegania przepisów techniczno-budowlanych dotyczących dróg publicznych. Mając na myśli budowę oświetlenia, należy przez to rozumieć budowę wszelkich elementów infrastruktury oświetleniowej które służą wyłącznie oświetleniu drogi, stanowiącej całość techniczno-użytkową zlokalizowaną w pasie drogowym drogi publicznej. Natomiast zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2024 r. poz. 266) do zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe należy planowanie i finansowanie oświetlenia znajdujących się na terenie gminy: 1) ulic, 2) placów, 3) dróg gminnych, dróg powiatowych i dróg wojewódzkich, 4) dróg krajowych, innych niż autostrady i drogi ekspresowe w rozumieniu ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, przebiegających w granicach terenu zabudowy oraz części dróg krajowych, innych niż autostrady i drogi ekspresowe w rozumieniu ustawy z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym, wymagających odrębnego oświetlenia: - przeznaczonych do ruchu pieszych lub rowerów, - stanowiących dodatkowe jezdnie obsługujące ruch z terenów przyległych do pasa drogowego drogi krajowej. Przepis art. 3 pkt 22 ww. ustawy stwierdza, że finansowanie oświetlenia to finansowanie energii elektrycznej pobranej przez punkty świetlne oraz koszty ich budowy i utrzymania. Oświetlenie jest elementem infrastruktury drogowej, zatem budowa punktów świetlnych doświetlających przejście dla pieszych objęte jest zakresem prawnie dopuszczalnego finansowania na podstawie ww. przepisów.
Konkluzja. - W związku z powyższym to do gminy należy zapewnienie oświetlenia ww. dróg publicznych znajdujących się na terenie gminy, które nie są budowane lub przebudowywane. Minister Infrastruktury nie jest natomiast organem właściwym w zakresie interpretacji przepisów ustawy - Prawo energetyczne i określania zakresu obowiązków gminy dotyczących zapewnienia oświetlenia, w tym oświetlenia przejść dla pieszych znajdujących się na jej terenie, na podstawie przepisów przedmiotowej ustawy. Reasumując powyższe, Ministerstwo Infrastruktury nie przewiduje podjęcia działań legislacyjnych dotyczących określenia zakresu odpowiedzialności poszczególnych jednostek za doświetlenie przejść dla pieszych, w zakresie wspomnianego przez Panią Poseł bezpieczeństwa niechronionych uczestników ruchu, uznając dotychczasowe rozwiązania prawne jako wystarczające. (jm)
