Najwyżysza Izba Kontroli przeanalizowała stan oznakowania polskich dróg. Oceniła: „ Na wielu odcinkach dróg publicznych w Polsce panuje „chaos informacyjny” związany z ich oznakowaniem. Braki kadrowe w jednostkach zarządzających ruchem drogowym, źle ustawione, nieczytelne lub uszkodzone znaki wprowadzające w błąd oraz setki reklam utrudniających dostrzeżenie znaków, wskazują na nieskuteczność całego systemu zarządzania ruchem drogowym w Polsce. I podsumowuje, żaden ze skontrolowanych podmiotów nie realizował bowiem zadań w zakresie oznakowania dróg publicznych w pełni prawidłowo, co stawia pod znakiem zapytania bezpieczeństwo zarówno kierujących pojazdami, jak i pieszych.
Kontrolę doraźną przeprowadzono także w Ministerstwie Infrastruktury.
Chaos informacyjny i nieskuteczność systemu zarządzania ruchem
NIK negatywnie ocenia sposób oznakowania skontrolowanych dróg publicznych wynikający przede wszystkim z nieprawidłowej realizacji zadań organizacyjnych, technicznych i kontrolnych przez organy zarządzające ruchem drogowym, a także z braku skutecznego nadzoru oraz słabości instytucji wiodącej w tym obszarze, czyli Ministerstwa Infrastruktury. Skontrolowane odcinki dróg w większości zostały oznakowane nieprawidłowo, w sposób niezapewniający czytelności funkcjonującego na tych drogach oznakowania.
Żaden ze skontrolowanych zarządzających ruchem drogowym nie realizował powierzonych zadań w pełni prawidłowo. Pomimo upływu blisko 25 lat od zmiany przepisów ustawy prawo o ruchu drogowym, w czterech z 18 skontrolowanych samorządów funkcjonowały rozwiązania sprzeczne z przepisami tej ustawy. Polegały one na powierzeniu całości lub części zadań organu zarządzającego ruchem jednostkom samorządu będącym zarządcą drogi. Dochodziło tym samym do połączenia funkcji zarządzającego ruchem i zarządzającego drogą a w konsekwencji np. do zatwierdzania projektów organizacji ruchu przez ich autorów. Dziewięć jednostek nie podjęło skutecznych działań w celu objęcia całości sieci drogowej zatwierdzonymi organizacjami ruchu (co stanowi obowiązek wynikający z ustawy), a pięciu zarządzających nie dysponowało nawet informacją, jaka część zarządzanej sieci została w ogóle dotychczas objęta zatwierdzoną organizacją ruchu.
Najwyższa izba Kontroli Ocenia: „ Na wielu odcinkach dróg publicznych w Polsce panuje „chaos informacyjny” związany z ich oznakowaniem. Braki kadrowe w jednostkach zarządzających ruchem drogowym, źle ustawione, nieczytelne lub uszkodzone znaki wprowadzające w błąd oraz setki reklam utrudniających dostrzeżenie znaków, wskazują na nieskuteczność całego systemu zarządzania ruchem drogowym w Polsce. I podsumowuje, żaden ze skontrolowanych podmiotów nie realizował bowiem zadań w zakresie oznakowania dróg publicznych w pełni prawidłowo, co stawia pod znakiem zapytania bezpieczeństwo zarówno kierujących pojazdami, jak i pieszych. Zarządzanie ruchem drogowym w Polsce jest realizowane przez 331 organów: Generalnego Dyrektora DKiA na autostradach, drogach krajowych i ekspresowych, 16 marszałków województw na drogach wojewódzkich oraz 314 starostów na drogach powiatowych i gminnych. Z kolei nadzór na zarządzaniem ruchem sprawuje minister właściwy ds. transportu na drogach krajowych i 16 wojewodów na drogach wojewódzkich, powiatowych i gminnych. Tak rozproszony system zarządzania ruchem jest konsekwencją modelu ustrojowego państwa przyjętego w Konstytucji, jednak, jak wskazują statystyki wypadków, polskie rozwiązanie nie funkcjonuje efektywnie, a poziom bezpieczeństwa ruchu drogowego odbiega od średniej europejskiej. Według policyjnych statystyk, w pierwszych dziewięciu miesiącach 2024 r., w stosunku do analogicznego okresu roku 2023, liczba wypadków drogowych zwiększyła się o 7%. W 2023 r. Polska plasowała się na 23 miejscu, jeżeli chodzi wypadki w przeliczeniu na milion mieszkańców (52 wypadki na milion) - o 31 więcej niż w Szwecji (21 na milion) i o 8 więcej niż średnia europejska (46 na milion). Z kolei w 2022 r. Polska wciąż pozostawała w ścisłej czołówce (drugie miejsce za Cyprem) w statystykach wypadków śmiertelnych w przeliczeniu na 100 wypadków drogowych.
Niepokojące wyniki ankiety
Przed przystąpieniem do kontroli pracownicy NIK przeprowadzili ankietę wśród użytkowników dróg, w tym w ponad 90 procentach kierowców, z której wynikało, że ryzyko związane z błędnym, nieczytelnym lub nadmiarowym oznakowaniem dróg może mieć istotny wpływ na bezpieczeństwo. Ankieta wykazała również, że oznakowanie dróg publicznych w Polsce nie jest czytelne i przekazuje niezrozumiałe komunikaty uczestnikom ruchu drogowego. Na pytanie, o ocenę liczby znaków drogowych na polskich drogach, 89% ankietowanych odpowiedziało, że jest ich raczej za dużo lub zdecydowanie za dużo. Z kolei 67% uczestników ankiety uważa, że polskie drogi nie są oznakowane prawidłowo a samo oznakowanie wysyła niejasne komunikaty zarówno kierowcom jak i pieszym.
Minister Infrastruktury nie pozyskiwał informacji z zakresu zarządzania ruchem na drogach publicznych w Polsce, zwłaszcza w kwestii stanu oznakowania wszystkich dróg publicznych i zarządzania ruchem drogowym przez organy samorządu terytorialnego. Wskazywał, że na drogach wojewódzkich, powiatowych i gminnych jest to kompetencja wojewodów a informacje związane z zarządzaniem ruchem pozyskiwał głównie z korespondencji wpływającej do resortu. W latach 2019–2024 minister nie prowadził, nie zlecał i nie inicjował badań, analiz w zakresie przestrzegania rozporządzenia dotyczącego zarządzania ruchem. Tłumaczył to brakiem sygnałów o potrzebie nowelizacji tego aktu prawnego. Jego współpraca z nadzorującymi ruch drogowy wojewodami sprowadzała się do udzielania odpowiedzi na pytania. Minister nie posiadał także informacji, jak zorganizowany był nadzór nad zarządzaniem ruchem drogowym przez wojewodów, jak funkcjonował i jaka była jego efektywność. Tłumaczył to brakiem podstaw prawnych do zbierania tego typu informacji.
Wnioski
Najwyższa Izba Kontroli, dostrzegając liczne nieprawidłowości w funkcjonowaniu systemu zarządzania ruchem drogowym na drogach publicznych oraz mając na uwadze bezpieczeństwo użytkowników tych dróg, wnioskuje do Ministra Infrastruktury o:
Wzmocnienie nadzoru nie tylko nad drogami krajowymi, ale także nad funkcjonowaniem całego sytemu zarządzenia ruchem drogowym w Polsce, wykorzystanie w tym celu istniejących struktur ministerstwa lub jednostek nadzorowanych. Podjęcie współpracy z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz z wojewodami w zakresie koordynacji nadzoru nad zarządzaniem ruchem drogowym, w szczególności określenie standardów organizacyjnych i metodycznych działalności nadzorczej, kontrolnej i informacyjnej realizowanej przez wojewodów. Dokonanie analizy funkcjonowania systemu zarządzania ruchem drogowym na drogach publicznych w Polsce obejmującej analizę OSR ex-post funkcjonujących rozwiązań prawnych celem ustalenia: które określone w przepisach prawa zadania zarządzających ruchem na drogach były nieskutecznie realizowane lub pomimo ich realizacji nie przynosiły oczekiwanych efektów, zakresu niezbędnych zmian w obowiązujących przepisach prawa, w szczególności dotyczących znaków i sygnałów drogowych, urządzeń brd oraz warunków ich umieszczania na drodze. W efekcie ma to wpłynąć na zwiększenie bezpieczeństwa ruchu drogowego poprzez wyeliminowanie nieprzejrzystości i niejednoznaczności oznakowania na drogach powodowanego nadmiarowym oznakowaniem i ograniczeniami w percepcji znaków drogowych uczestników ruchu, w tym np. przegląd i uproszczenie istniejącej puli znaków i sygnałów drogowych, ustalenie priorytetów znaków drogowych, ograniczenie reklam w pasie drogowym, w szczególności w pobliżu skrzyżowań i przejść dla pieszych i innych miejsc wymagających szczególnej uwagi uczestników ruchu drogowego.
oraz podjęcie działań naprawczych w tym zakresie.
Zainicjowanie prac legislacyjnych mających ma celu wzmocnienie roli organów zarządzających ruchem drogowym, m.in. w zakresie obowiązku realizacji zaleceń po kontrolach oznakowania dróg przez zarządców dróg.
