Pytanie: Wszyscy kierowcy wiedzą, że wolno im w pewnych przypadkach wydłużyć czas jazdy. Ale czy mogą przekroczyć przewidziany w przepisach czas pracy? Możliwość wydłużenia czasu pracy kierowcy w poszczególnych dniach nie jest uregulowana w przepisach wprost, tak jak możliwość wydłużenia czasu prowadzenia pojazdu z 9 do 10 godzin 2 razy w tygodniu. Żeby rozstrzygnąć, czy i o ile wolno to zrobić, trzeba wziąć pod uwagę przepisy o odpoczynku dobowym, a także o normach czasu pracy. O ile można wydłużyć czas pracy kierowcy?
Odpowiedź:Kierowcę obowiązuje 8-godzinna norma dobowa czasu pracy i przeciętnie 40-godzinna norma tygodniowa (art. 11 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców). Norma tygodniowa ma jednak charakter przeciętny i jest rozliczana w skali okresu rozliczeniowego, który w przypadku kierowców może wynosić maksymalnie 4 miesiące. Oznacza to, że w niektórych tygodniach kierowca może pracować dłużej niż 40 godzin, jeśli tylko w innych pracuje krócej, a w obowiązującym go okresie rozliczeniowym nie będzie to przeciętnie więcej niż 40 godzin. Należy jednak pamiętać, że kierowcy nigdy nie wolno tygodniowo pracować dłużej niż 60 godzin, włącznie z nadgodzinami. Praca nadliczbowa jest ponadto ograniczona czasem odpoczynku, który kierowca powinien mieć zapewniony w każdej dobie. Odpoczynek ten zasadniczo wynosi 11 godzin, jednak dla kierowców pojazdów o masie powyżej 3,5 t lub powyżej 9 osób może być skrócony do 9 godzin na dobę, ale nie częściej niż 3 razy w tygodniu.
Przykład: Kierowca miał pracować w danym dniu przez 8 godzin, jednak dodatkowo wykonał zlecenie zamiast chorego kolegi. Pracodawca polecił mu pracę w nadgodzinach, ale ta nie może naruszać prawa do odpoczynku, a zatem musi trwać:
- maksymalnie 5 godzin, jeśli kierowca powinien skorzystać z 11-godzinnego odpoczynku dobowego,
- maksymalnie 7 godzin, jeśli może jeszcze w tym tygodniu skorzystać ze skróconego odpoczynku dobowego trwającego 9 godzin.
Kierowcom wolno także pracować w równoważnym systemie czasu pracy. Wówczas ich dobowy czas pracy może wynosić 10 godzin, jeśli są zatrudnieni w transporcie drogowym, lub 12 godzin, gdy wykonują przewozy na potrzeby własne.
W takich przypadkach jednak możliwość wydłużenia ich czasu pracy w poszczególnych dniach będzie mniejsza niż w przedstawionym przykładzie – tam kierowca pracował tylko 8 godzin.
Przepisy ustawy o czasie pracy kierowców nie przewidują wyraźnie, o ile godzin można przedłużyć czas pracy kierowcy w danej dobie, ale wielkość ta będzie pochodną dwóch rzeczy:
- czasu pracy przepracowanego w tym dniu,
- długości odpoczynku dziennego, jaki kierowca musi wykorzystać danego dnia.
Ile razy w tygodniu można przedłużyć czas pracy?
Nie ma również przepisu, z którego wynikałoby, ile razy w tygodniu można przedłużyć kierowcy jego czas pracy. To natomiast będzie konsekwencją ograniczenia tygodniowego czasu pracy do 60 godzin.
Przykład 1 - Dwóch kierowców miało zaplanowanych na dany tydzień po 60 godzin pracy – jeden 6 dni pracy po 10 godzin, a drugi 5 dni pracy po 12 godzin. W takim przypadku nie można ich czasu pracy w danym tygodniu w ogóle wydłużyć, nawet w przypadku awarii czy akcji ratowniczej. Polecenie kierowcy pracy powyżej 60 godzin oznaczać będzie naruszenie przepisów o czasie pracy, co jest wykroczeniem zagrożonym karą grzywny (art. 281 pkt 5 kp).
Przykład 2 -Kierowca miał zaplanowanych w danym tygodniu 5 dni pracy po 8 godzin, a więc w sumie 40 godzin. Oznacza to, że jego czas pracy można maksymalnie przedłużyć o 20 godzin w trakcie całego tygodnia. Pracodawca może mu zatem kazać pracować, przykładowo, podczas czterech dni dodatkowo po 5 godzin albo w każdym z pięciu dni pracy po 4 godziny.
Podstawa prawna: Artykuł 11 ust. 1, art. 12 ust. 2 oraz art. 15 ustawy o czasie pracy kierowców.
Odpowiedzi udzielił: Łukasz Prasołek, asystent sędziego w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, specjalista z zakresu czasu pracy kierowców, w latach 2004–2006 pracownik Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy zajmujący się zagadnieniami czasu pracy kierowców
