Senator Krzysztof Kwiatkowski w rozmowie z redakcją tyg. PRAWO DROGOWE@NEWS mówi o inicjatywie legislacyjnej proponującej rozwiązania prawne stanowiące wsparcie dla ofiar przestępstw wypadków drogowych oraz ich osób najbliższych. To rozmowa poprzedzająca zaplanowane na 10 lutego br. pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych*). Zachęcamy do lektury:
Redakcja tyg. PRAWO DROGOWE@NEWS: Kilka dni wcześniej podczas debaty nad kolejnym niezwykle ważnym projektem ustawy przemawiając mówił Pan: - BO NAM ZALEŻY. Wówczas mówił Pan: …na dobrej szkole, na dobru uczniów, na dobru rodziców… Poprosiłam o rozmowę, bo PANU ZALEŻY na ofiarach przestępstw wypadków drogowych oraz ich najbliższych. Na czym dokładnie?
Senator Krzysztof Kwiatkowski: Dzisiaj w Senacie przystępujemy do procedowania ustaw, które w mojej ocenie, znacznie poprawią sytuację osób dotkniętych skutkami wypadków i to nie tylko w ruchu lądowym, ale również morskim i powietrznym. Chcemy nie tylko otworzyć im szeroki dostęp do drogi sądowej w sprawach o dochodzenie należnych im zadośćuczynień i odszkodowań, ale również doprowadzić do tego, żeby ubezpieczyciele, od których dochodzone są należne tym osobom świadczenia, działali zdecydowanie sprawniej, Obecnie proces, tak zwanej „likwidacji szkody osobowej”, bardzo często odpowiedzialne za naprawienie szkody ubezpieczyciele nadal przedłużają poza ustawowy termin 30 dni. Zdarza się, że wypłatę należnych kwot uzależniają od zakończania postępowania karnego, a nawet zakończenia procesu leczenia. Chcemy z tym skończyć. Nie może być takiej sytuacji, w której dodatkowym skutkiem tragicznych zdarzeń jest dalsza degradacja życia zarówno bezpośrednio poszkodowanych, jak i ich rodzin. Brak środków na sfinansowanie, jak najlepszej opieki medycznej, rehabilitacji, a nawet codziennej egzystencji, to efekt opieszałości odpowiedzialnych za naprawienie szkody i braku zainteresowania ze strony Państwa.
Redakcja tyg. PRAWO DROGOWE@NEWS: Przecież istnieje przecież Fundusz Sprawiedliwości?
Senator Krzysztof Kwiatkowski: Kiedy jeszcze byłem ministrem sprawiedliwości powołałem Fundusz Pomocy Osobom Poszkodowanym Przestępstwem i Pomocy Postpenitencjarnej. To właśnie ze środków Funduszu miały korzystać osoby dotknięte przestępstwami - taki był pomysł legislacyjny i pierwotny cel jego powołania. Uważałem, że to właśnie Państwo musi działać tak żeby ograniczyć zakres degradacji życia pokrzywdzonych przestępstwem. Mówię o tym jako były minister sprawiedliwości, który ten fundusz powoływał. Co dzisiaj jest z tego funduszu finansowane, który nazwany został Funduszem Sprawiedliwości, wiemy. Wszyscy przeczytaliśmy raport NIK. Wiemy, że poszły miliony złotych na badanie trwałości związków małżeńskich w Peru czy inne podobne zadania - oczywiście w cudzysłowie - z punktu widzenia osób poszkodowanych przestępstwem. Ja już utraciłem nadzieję, że uda się z Funduszu Sprawiedliwości finansować np. sprawy związane z pomocą osobom poszkodowanym przestępstwem, w wypadkach drogowych.
Redakcja tyg. PRAWO DROGOWE@NEWS: Pana aktualna inicjatywa ustawodawcza to nie pierwsze z działań na rzecz osób dotkniętych skutkami wypadków?
Senator Krzysztof Kwiatkowski: W okresie, kiedy sprawowałem funkcję ministra sprawiedliwości powołałem również Radę do Spraw Pokrzywdzonych Przestępstwem. W skład Rady weszli nie tylko wybitni prawnicy, ale również przedstawiciele organizacji pozarządowych. Między innymi prezes ”Alter Ego - Stowarzyszenia Pomocy Poszkodowanym w Wypadkach i Kolizjach Drogowych”, pan Janusz Popiel, a w posiedzeniach uczestniczyła mecenas Magdalena Fertak. Celowo wymieniłem to stowarzyszenie i panią mecenas, ponieważ nasza współpraca trwała również po moim odejściu z Ministerstwa Sprawiedliwości i trwa nadal. Dodam jeszcze, że Rada ostatecznie zakończyła swoja działalność 31 grudnia 2015 r.
Między innymi, wspólnie ze Stowarzyszeniem organizowaliśmy, w ramach obchodów Światowego Dnia Pamięci o Ofiarach Wypadków Drogowych, konferencje w Sali Kolumnowej Sejmu. Cieszyły się one ogromnym zainteresowaniem wszystkich środowisk, którym bezpieczeństwo na polskich drogach i los osób dotkniętych skutkami wypadków drogowych nie były obce. Konferencje miały, jakże nadal aktualny, tytuł „Ofiary Wypadków Drogowych - Nasza Wspólna Odpowiedzialność”
Ministerstwo Sprawiedliwości wydało również, w formie ulotki, „Kartę Praw Ofiary Wypadku Drogowego”. Informowała osoby dotknięte skutkami wypadków o przysługujących im prawach oraz zasadach postępowania w trakcie postepowania karnego oraz odszkodowawczego.
Redakcja tyg. PRAWO DROGOWE@NEWS: Dzisiaj, już drugą kadencję jest Pan senatorem, przewodniczącym Komisji Ustawodawczej Senatu RP, proszę przybliżyć naszym Czytelnikom uzasadnienie inicjatywy, która ma już swój projekt, a jego procedowanie rozpocznie się dosłownie za chwilę.
Senator Krzysztof Kwiatkowski: Wracając do tematu pomocy tej grupie - osób dotkniętych skutkami wypadków drogowych, a rocznie na polskich drogach ginie ponad 2000 osób, a ponad 30 000 zostaje rannych - jestem przekonany, że zgłoszony przeze mnie projekt, który dzisiaj zaczynamy procedować w Senacie, w realny sposób może zmienić terminy na wypłatę odszkodowań i dostęp do drogi sądowej. Nie jest to nowy projekt. Podobny był już zgłaszany w zeszłym roku, w trakcie sejmowych prac nad zmianą ustawy - Prawo o ruchu drogowym i innych ustaw. Propozycje składali mec. Magdalena Fertak i Janusz Popiel. O ile propozycje pani mecenas dotyczące przełożenia na język polski propozycji rządu zostały przyjęte, to propozycje prezesa Stowarzyszenia, które dotyczyły podatku od odsetek związanych z nieterminową wypłatą zadośćuczynień, odszkodowań i rent, ograniczenia kosztów sądowych oraz terminów na wypłatę odszkodowań spotkały się z negatywnym stanowiskiem rządu.
Można powiedzieć, że kiedy uchwalona w Sejmie ustawa trafiła do Senatu, „podjąłem rękawicę”. Właśnie w zakresie nieprzyjętych propozycji, zgłosiłem własny projekt, który został zaakceptowany przez Komisje Senackie (mimo negatywnego stanowiska rządu), a później przyjęty na posiedzeniu Senatu. Projekt ustawy ograniczał koszty sądowe, uniemożliwiał uzależnienie wypłaty należnych odszkodowań od ustaleń w postępowaniach karnych oraz kończył z czerpaniem zysków przez skarb państwa z przewlekłości postępowań odszkodowawczych. Mimo, że zadośćuczynienia, odszkodowania i renty dla osób dotkniętych skutkami wypadków korzystały ze zwolnienia od podatku, to w interpretacji Ministra Finansów odsetki stanowiły, podobnie jak odsetki od lokat bankowych, podlegający opodatkowaniu przychód. Mało to miało wspólnego z art. 217 Konstytucji.
Redakcja tyg. PRAWO DROGOWE@NEWS: W listopadzie ubiegłego roku na łamach PRAWA ROGOWEGO@NEWS informowaliśmy o zgłaszanych przez Pana poprawkach do ustawy o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym i innych ustaw. Wówczas nie udało się. A już w styczniu konsultował Pan projekt kolejnej nowelizacji. Czyli to tak ważna poprawka?
Senator Krzysztof Kwiatkowski: Pozwolę sobie zacytować fragment mojego wystąpienia w Senacie. - Istotą poprawki, którą przedłożyłem, jest wprowadzenie ułatwienia dla poszkodowanych, a nie odebranie im dotychczasowych uprawnień, tj. rent z tytułu zwiększonych potrzeb i rent z tytułu utraconej zdolności do pracy. Proponowana przeze mnie poprawka w pełni oddaje intencje ustawodawcy – nie mam żadnej wątpliwości, że takie one były – nie powodując poważnego zagrożenia dla praw poszkodowanych, które mogłyby być tak interpretowane w wersji, jaką państwo zaproponowaliście. O poprawce tej rozmawialiśmy w toku prac Komisji praw człowieka i ona uzyskała akceptację Biura Legislacyjnego Senatu jeszcze na etapie wcześniejszym, kiedy pracowaliśmy nad tym w Komisji.
Druga grupa poprawek, równie istotna… Musimy dzisiaj sobie publicznie jedną rzecz powiedzieć. Wiele spraw w Polsce związanych z odszkodowaniami, tam, gdzie mamy do czynienia z batalią sądową, trwa kilka lat. Mówię o tym ze smutkiem. Jest bardzo duża grupa spraw - analizowaliśmy statystyki - które trwają - uwaga - powyżej 5 lat. Ja jestem w stanie państwu podać przykłady spraw - mówię to ze smutkiem - związanych z postepowaniami sądowymi, dotyczącymi odszkodowań po wypadkach drogowych, które - uwaga - trwają kilkanaście lat. Dlaczego o tym mówię? Obecnie zadośćuczynienia, odszkodowania oraz świadczenia rentowe są zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych. I dobrze. Ale uwaga: zarówno odsetki wynikające z opóźnienia wypłaty - w stosunku do terminu przewidzianego w art. 817 Kodeksu cywilnego - przez odpowiedzialnych za naprawienie szkody, jak i odsetki za przewlekłość postępowań sądowych są traktowane przez Ministerstwo Finansów jako podlegający opodatkowaniu przychód.
Redakcja tyg. PRAWO DROGOWE@NEWS: Mówi Pan o odsetkach od wypłat, które trafiają do rąk ofiar wypadków? To odsetki od kwot przyznanych przez sądy?
Senator Krzysztof Kwiatkowski: Zwróćcie państwo uwagę, jaka to jest ironia. Przecież każda z tych osób chce jak najszybciej zakończyć sprawę. Taka osoba wcale nie chce tych odsetek, ona chce jak najszybciej rozstrzygnąć sprawę. I co ją dzisiaj spotyka? Ja tego zarzutu nie kieruję do obecnego rządu, bo to jest rozwiązanie, które tu już było, ale to trzeba zmienić. Właśnie po to tu pracujemy, żeby to zmienić, bo nie może być tak, że osoba ciężko poszkodowana w wypadku musi czasami przez lata walczyć o odszkodowanie, a odsetki, które są naliczane dlatego, że sprawa trwała latami, są traktowane przez służby skarbowe jako przychód. Taka interpretacja jest w mojej ocenie całkowicie nieuprawniona.
Odsetki te są bezpośrednio związane z zasądzonymi kwotami głównymi. Ich celem jest naprawienie szkody, jaką osoba uprawniona poniosła w związku z nieterminową płatnością należnych kwot przez zobowiązanego do naprawienia szkód. Pełnią więc wyłącznie funkcje kompensacyjną, a nie dochodową. Przy obecnej wysokości odsetek ustawowych nie kompensują one nawet dzisiejszej inflacji.
Dlatego zgłoszę także poprawki, które przewidują zwolnienie podatkowe w przypadku odsetek od odszkodowań dla ofiar wypadków, wprowadzenie obniżonej opłaty za pozwy o odszkodowania dla ofiar - to kolejna bariera dla tych osób, które o takie odszkodowania się starają - czy zwolnienie od opłaty pokrzywdzonego, który wstępuje do postępowania wszczętego przez prokuratora.
Redakcja tyg. PRAWO DROGOWE@NEWS: Czyli to przepisy całkowicie „ponad podziałami”?
Senator Krzysztof Kwiatkowski: Mam nadzieję, że ze względu na charakter tych poprawek, zgoła niepolityczny, pokażemy, że jesteśmy empatyczni i otwarci na problemy tych, którzy zostali poszkodowani w wypadkach drogowych, że poprawki te zostaną przyjęte przez tę Izbę, później także przez Sejm, ponad podziałami politycznymi. Są to poprawki, które realnie rozwiązują wstydliwy problem polegający na tym, że państwo polskie traktuje jako dochód odsetki od - powtórzę to jeszcze raz - przewlekle prowadzonych postępowań sądowych.
Redakcja tyg. PRAWO DROGOWE@NEWS: A te odrzucone w grudniu ubiegłego roku?
Senator Krzysztof Kwiatkowski: Oczywiście przyjęte przez Senat poprawki, głosami posłów PiS zostały przez Sejm odrzucone. Tyle, że nie do końca. W ramach Polskiego Ładu w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych znalazł się zapis zwalniający odsetki o przychodów zwolnionych z podatku dochodowego z tego podatku. Kiedy ja zgłaszałem taki projekt, to rząd był przeciw, a obecnie okazało się, że jest to dobre rozwiązania.
Mam nadzieje, że równie dobrymi rozwiązaniami będzie ograniczenie kosztów sądowych w sprawach o odszkodowania z ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej do 1000 zł zamiast dotychczasowych 5% wartości przedmiotu sporu (często idącego w setki tysięcy złotych) oraz wykluczenia z ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych możliwości oczekiwania z wypłata należnych kwot na wynik, trwającego często kilka lat, postępowania karnego.
Czyli już można mówić o kroku w dobrym kierunku. Życzymy dalszych. Życzymy owocnych obrad podczas pierwszego czytania przywołanego projektu ustawy*).
Bardzo dziękuję za rozmowę. Pytania zadała: Jolanta Michasiewicz, redaktor naczelna tyg. PRAWO DROGOWE@NEWS
Warszawa, 10 lutego 2022 r.
*) 10 lutego br. w Senacie RP odbyło się pierwsze czytanie projektu ustawy zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (druk senacki nr 608) - redakcja.
