Święta Wielkanocne za nami… Niestety, ale nie możemy tego samego powiedzieć o stanie epidemii. A to powoduje, że wciąż musimy się adaptować w nowej, niespotykanej dotychczas sytuacji, gdzie niemalże każdy kolejny dzień niesie za sobą zmiany.
KIEROWCY POTRZEBNI NA JUŻ I OD ZARAZ
Wprowadzony zakaz zgromadzeń i przemieszczania się ludności budzi wiele emocji, jednak ta niedogodność jest niczym w obliczu perspektywy pustej spiżarni, czy lodówki. To z tego powodu rządy wielu państw postanowiły nadać priorytet utrzymaniu ciągłości dostaw produktów istotnych dla bytu społeczności. Na nic jednak zdadzą się zabiegi prawne, jeśli nie wykażemy się właściwym zrozumieniem sytuacji i nie dostosujemy swojego postępowania do obowiązujących reguł wynikających z powszechnie obowiązującego prawa. W związku z wejściem w życie ustawy z dnia 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, a w szczególności przepisu art. 12a ust. 1 pkt 2, który zawiesza wykonywanie obowiązków dotyczących poddawania się kierowców badaniom lekarskim i psychologicznym o których mowa w przepisach ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym, powstała nieuregulowana przestrzeń dotyczącą upływu terminu dotyczącego kwalifikacji zawodowych kierowców. Rzecz w tym, że w specustawie obowiązującej w obecnym brzmieniu nie zwolniono kierowców z obowiązku okresowego podnoszenia kwalifikacji, czyli obowiązku ukończenia szkolenia okresowego. Tu zaraz pojawił się problem dotyczący procedury, jaka powinna towarzyszyć przedłużaniu tychże uprawnień. Spór jaki może się toczyć na tym tle dotyczy oczywiście zastosowanej wykładni prawa.
W POSTĘPOWANIU KLUCZOWA JEST ZASADA PRAWORZĄDNOŚCI
Specustawa COVID-19 z 31 marca 2020 roku w omawianym temacie zmienia bezpośrednio obowiązki wynikające z ustawy Kodeks pracy oraz ustawy o transporcie drogowym, jednak zmiany te wywierają również wpływ na obszary regulowane przepisami ustawy o kierujących pojazdami oraz pozostają w ścisłym związku z Kodeksem postępowania administracyjnego. W razie nieuwzględnienia tego faktu przy procedowaniu mogących się pojawić w tym zakresie postępowań, wielce prawdopodobnym jest wydanie chybionych rozstrzygnięć. W tak trudnej sprawie nie powinno bowiem opierać się wyłącznie na jednym przepisie. Organy administracji publicznej działają na podstawie przepisów prawa, którego źródłami są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia (…). Działanie na podstawie prawa w pierwszym rzędzie oznacza obowiązek ustalenia obowiązujących w danym obszarze przepisów prawa, następnie wybór i ustalenie w drodze wykładni znaczenia przepisu mającego zastosowanie w danej sprawie i dopiero później zaklasyfikowanie danego przypadku do określonego przez wybrany przepis wzorca i ustalenie dla tego przypadku wiążących konsekwencji prawnych. Tak w kwestii zasad praworządności wynikającej z art. 6 Kpa wypowiedział się uzasadnieniu swego wyroku z dnia 29 maja 2007 roku, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku (sprawa sygn. akt II SA/Bk 183/07; opubl: Legalis). Wynika z tego, że dla właściwego rozstrzygnięcia, potrzebne są szerokie horyzonty…
RACJONALNY USTAWODAWCA
Mimo, że ostatnie specustawy są procedowane w ogromnym napięciu i pośpiechu, powinniśmy a priori przyjąć racjonalizm prawodawcy - z czego wynika spostrzeżenie, że efekt jego pracy w postaci aktu normatywnego jest racjonalny. Jeżeli zatem celem stanowienia ustawy COVID-19 jest (jak nawet sam tytuł dowodzi) zapobieganie, przeciwdziałanie i zwalczanie COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, to trzeba mieć na względzie fakt, że liberalizacja obowiązków ciążących na obywatelach ma na względzie uproszczenie funkcjonowania życia gospodarczego w tym trudnym okresie i nie powinno się niweczyć tego celu poprzez stosowanie przeczącej tym celom wykładni. Jak wobec tego można inaczej - aniżeli jako całkowite czasowe zwolnienie z obowiązku realizacji badań, odczytać sens zapisu art. 31m ust. 3 specustawy, w którym czytamy, że jeżeli odrębne przepisy uzależniają wykonywanie określonych czynności lub uzyskanie określonych uprawnień w celu wykonania czynności zawodowych od posiadania odpowiedniego orzeczenia lekarskiego, albo psychologicznego, orzeczenie takie powinno być wydane niezwłocznie, nie później niż do upływu 60 dnia od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii. Czy ten zapis nie wskazuje na możliwość podjęcia się wykonywania tych czynności bez uzyskania odpowiedniego orzeczenia? Czy nie jest to wyjście naprzeciw potrzebom przedsiębiorstw transportowych? Traktuję te pytania jako czysto retoryczne zaznaczając przy tym, że aktualnie, ewentualnie wdrażana procedura administracyjna dotycząca dokonania wpisu kodu 95, również powinna korelować z celami ustawodawcy. Brak szczegółowych uregulowań w specustawie nie powinien zatem być przeszkodą w pozytywnym rozpatrzeniu wniosków o przedłużenie uprawnień.
KOLEJNA NOWELIZACJA ROZWIĄZUJE PROBLEM
Problem dotyczący całościowo traktowanych kwalifikacji zawodowych kierowców i możliwości ich przedłużenia (o czym mowa powyżej) jest jak najbardziej aktualny i prawdopodobnie został dostrzeżony przez ustawodawcę już po opublikowaniu specustawy z dnia 31 marca 2020 roku, ponieważ w obecnie procedowanym rządowym projekcie ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (projekty ustaw zawarte w drukach nr 324, 330 - rozpatrywane były wspólnie), wprowadza się zmiany w art. 12a ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych - poprzez przyjęcie, że w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, od dnia ogłoszenia danego stanu, zawiesza się wykonywanie obowiązków wynikających z przepisów art. 39a ust. 1 pkt 6, art. 39d ust. 2, art. 39f, art. 39j, art. 39k i art. 39l ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym, czyli rozszerza się zakres dotychczasowych zwolnień, obejmujących tylko badania psychologiczne i lekarskie, o dodatkowe, dotyczące obowiązków:
* zatrudnienia przez pracodawcę wyłącznie kierowcy, który ukończył szkolenie okresowe,
* ukończenia przez kierowcę szkolenia okresowego,
* uzyskania wpisu do polskiego krajowego prawa jazdy potwierdzającego spełnienie wymagań w zakresie właściwych badań oraz kwalifikacji zawodowych,
* kierowania kierowców na szkolenia okresowe oraz badania lekarskie i psychologiczne.
Jednocześnie w projekcie ustawy poprzez dodanie art. 15zzzw przyjęto, że w przypadku gdy (w odniesieniu do kierowców zawodowych – przyp. autora) ważność: prawa jazdy, świadectwa kierowcy, uprawnień do kierowania pojazdami, wpisu w prawie jazdy kodu 95 potwierdzającego uzyskanie kwalifikacji wstępnej, kwalifikacji wstępnej przyspieszonej, kwalifikacji wstępnej uzupełniającej, kwalifikacji wstępnej uzupełniającej przyspieszonej albo ukończenie szkolenia okresowego, upływa w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii - ważność tych dokumentów, uprawnień i wpisu ulega przedłużeniu do dnia upływu 60 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii, albo stanu epidemii.
W stosunku do kierowców zawodowych, rząd nie zdecydował się na zawieszenie przeprowadzania szkoleń okresowych, tak jak to uczyniono w odniesieniu do szkoleń oraz okresowych sprawdzianów wiedzy i umiejętności maszynistów, o których mowa w art. 22b ust. 7 oraz 21 pkt 4 ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym.
Omawiany projekt Sejm Rzeczpospolitej uchwalił na dziewiątym posiedzeniu, jakie odbyło się dnia 9 kwietnia 2020 roku i tekst ustawy został przekazany do Senatu. Pozostaje mieć nadzieję, że ustawa niebawem wejdzie w życie.
CO PO EPIDEMII?
Po odwołaniu stanu epidemii kierowcy i przedsiębiorcy mają 60 dni na dopełnienie odroczonych w czasie obowiązków. Tu warto przypomnieć, że przy ich realizacji niezwykle ważna jest kolejność poszczególnych czynności. Poddanie się obu badaniom - dla kierowcy w wieku do 60 lat – powinno nastąpić w terminie właściwym do ukończenia szkolenia okresowego, jednak nie później niż do dnia wydania świadectwa kwalifikacji zawodowej potwierdzającego ukończenie szkolenia okresowego. Z tego przepisu nie wynika więc uzależnienie możliwości rozpoczęcia szkolenia okresowego od przedłożenia kierownikowi ośrodka szkolenia aktualnych orzeczeń lekarskich i psychologicznych. Kierowca powinien jednak zadbać o to, by badaniom tym poddać się ostatecznie do dnia wydania świadectwa. Zgodnie z art. 39d ustawy o transporcie drogowym do szkolenia okresowego może przystąpić osoba która na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przebywa co najmniej 185 dni w roku ze względu na więzi osobiste lub zawodowe, albo studiuje od co najmniej sześciu miesięcy i przedstawi zaświadczenie potwierdzające ten fakt i osoba wykonująca przewóz drogowy na rzecz podmiotu mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - i to jedyne warunki przystąpienia do szkolenia. Z tego przepisu nie wynika obowiązek weryfikowania badań lekarskich i psychologicznych przez kierownika ośrodka szkolenia, więc jakakolwiek wnikliwość z jego strony mogłaby być odczytana jako nieuprawnione i niezasadne uzyskanie dostępu do wrażliwych danych osobowych, czyli oznaczałaby w rzeczywistości naruszenie zasad Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/We z dnia 27 kwietnia 2016 r. (RODO). Nawet w przypadku kwalifikacji wstępnej (przyśpieszonej, uzupełniającej), gdzie warunek braku przeciwskazań zdrowotnych i psychologicznych został w ustawie wskazany jako determinant dla możliwości rozpoczęcia kursu kwalifikacyjnego, wymagania te są weryfikowane przez członków komisji egzaminacyjnej powoływanej przez wojewodę, dopiero w ośrodku szkolenia, przed przeprowadzeniem testu kwalifikacyjnego (§ 16 ust. 5 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 1 kwietnia 2010 r. w sprawie szkolenia kierowców wykonujących przewóz drogowy) a nie przez kierownika ośrodka szkolenia.
Jeśli chodzi o okoliczności wydania świadectwa kwalifikacji zawodowej potwierdzającego ukończenie szkolenia okresowego, to zgodnie z obowiązującym prawem (art. 39e ustawy o transporcie drogowym), kierownik ośrodka szkolenia wydaje je osobie, która ukończyła wymagane zajęcia w ramach szkolenia okresowego i moment wykonania tej czynności ten nie jest prawnie wyznaczony. Jedyny termin powiązany z dniem wydania świadectwa, to termin 14 dni od dnia zakończenia szkolenia okresowego i wydania świadectwa, na przekazanie właściwemu wojewodzie danych osób, które ukończyły kurs. Ten przepis też nie wskazuje na konieczność wydania świadectwa w dniu zakończenia szkolenia. Aby cytowane przepisy ustawy o transporcie drogowym nie wywołały wątpliwości, co do właściwej ich interpretacji, warto dla porównania sięgnąć do zapisów ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych, gdzie w art. 53, analogicznie jak w przypadku kursów kwalifikacyjnych, uregulowane zostały obowiązki podmiotów prowadzących kursy ADR. Zgodnie z tym przepisem podmioty te są obowiązane wydać uczestnikowi kursu zaświadczenie o jego ukończeniu, w terminie 5 dni od dnia jego ukończenia – tu nasz krajowy ustawodawca nie pozostawia cienia wątpliwości, co do terminu wykonania tego obowiązku. W praktyce oznacza to, że w przypadku kwalifikacji zawodowych kierowców (kod 95), nic nie stoi na przeszkodzie, aby badania zostały wykonane nawet po ukończeniu szkolenia - jednak do dnia wydania świadectwa.
Mariusz Bukowski (BOTM.info.pl)
