Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z wnioskiem o zmianę przepisów, które dziś dopuszczają sytuację, gdy skutkiem tylko jednego czynu kierowca otrzymuje więcej niż 24 tzw. punktów karnych [kliknij]. To w wyniku ich sumowania. Zaproponował, aby w takiej sytuacji zastosować określić górny limit na nie więcej niż 15 punktów (jednorazowo). Sugerował podjęcie stosownych prac dla zniwelowania - jak to nazwał - niespójności legislacyjnej. Wiemy co w tej kwestii odpowiedział jej adresat.
- Analiza wniosków obywateli wpływających do mojego Biura ujawniła niespójność legislacyjną pomiędzy art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw, art. 98 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami oraz § 3 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 15 września 2022 r. w sprawie ewidencji kierujących pojazdami naruszających przepisy ruchu drogowego - informował Marcin Wiącek, RPO Mariusza Kamińskiego, ministra spraw wewnętrznych i administracji. Jednocześnie zauważa, że zgodnie z § 3 ust. 2 rozporządzenia oraz art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw, gdy kierujący dopuścił się jednym czynem dwóch lub większej liczby naruszeń, do ewidencji wpisuje się wszystkie naruszenia popełnione przez tego kierującego, przypisując każdemu z tych naruszeń odpowiadającą mu liczbę punktów, które są określone w załączniku do wspomnianego rozporządzenia.
Odpowiedzi udzielił Maciej Wąsik, sekretarz stanu w MSWiA. Na wstępie przypomina, iż generalną zasadą przypisywania punktów za wszystkie ujawnione naruszenia - jak było to dotychczas - jest ich sumowanie bez określenia górnego limitu, z wyjątkiem przypadków szczegółowo określonych w rozporządzeniu. Wiceminister pisze: - W ocenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA), rozwiązania przyjęte w rozporządzeniu wprost przyczyniają się do realizacji celów i założeń ustawodawcy, o których mowa w ustawie z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustawy. Są one ukierunkowane na istotne wzmocnienie oddziaływania prewencyjnego (odstraszającego) wobec kierujących pojazdami mechanicznymi, powodujących wysoki stopień ryzyka i zagrożenia w ruchu drogowym, szczególnie dla życia i zdrowia „słabszych współużytkowników drogi”. Konsekwencje poważnego naruszenia zasad ruchu drogowego obejmują m.in. surowszą odpowiedzialność karną oraz dolegliwość administracyjną, polegającą na szybszym trybie kierowania na egzamin kontrolny w wojewódzkim ośrodku ruchu drogowego (WORD). Egzamin sprawdza kompetencje kierowcy do zgodnego z przepisami, bezpiecznego, energooszczędnego, sprawnego i nieutrudniającego innym uczestnikom ruchu drogowego poruszania się po drodze publicznej. I dalej uzasadnia to stanowisko następująco: - Zobiektywizowane dane jednoznacznie wskazują, że przyjęta przez prawodawcę interwencja legislacyjna zaczęła przynosić konkretne i wymierne efekty. Jak wynika z oficjalnych statystyk policyjnych za 2022 r., pierwszy raz w historii liczba osób zabitych w wypadkach drogowych w naszym kraju nie przekroczyła 19 005. Ponadto, liczba ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w Polsce spadła w ciągu ostatnich 10 lat aż o 47% - w 2012 r. na polskich drogach zginęło 3571 osób, natomiast w 2022 r. - 1896. Z danych gromadzonych przez Komisję Europejską wynika, że w Polsce nastąpił znaczny spadek wskaźnika liczby zabitych w wypadkach drogowych w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców. W 2022 r. wyniósł on 51, natomiast jeszcze w 2019 r. wynosił 77. Niewątpliwie jest to jeden z najwyższych spadków wskaźnika zabitych w wypadkach drogowych w Polsce wśród wszystkich krajów Unii Europejskiej. Dla potwierdzenia tej tezy warto dodać, że w 2023 r. Polska została po raz pierwszy laureatem nagrody Europejskiej Rady Bezpieczeństwa Transportu (ETSC) Road Safety Performance Index (PIN) Award (fot. - przyp. red.). W ten sposób został doceniony niemal 50% spadek liczby ofiar śmiertelnych w naszym kraju w ciągu ostatnich dziesięciu lat.
Reasumując resort orzeka, iż wniosek Rzecznika jest nieuzasadniony - zacytujmy: - W opinii MSWiA, zasada sumowania punktów (bez określania górnego limitu) niewątpliwie przyczyniła się do skutecznego dyscyplinowania kierujących pojazdami mechanicznymi, wdrażając ich do poszanowania zasad wynikających z prawa o ruchu drogowym. Tym samym, zaproponowany przez Pana Rzecznika wąski i wybiórczy charakter zmian legislacyjnych należy oceniać jako nieuzasadniony z punktu widzenia potrzeby zapewnienia optymalnego poziomu ochrony życia i zdrowia wszystkich uczestników ruchu drogowego.
Maciej Wąsik odniósł się także do „niespójności legislacyjnej” w zakresie sposobu sumowania punktów, o którym mowa w art. 98 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami. W tym przepisie uregulowano zasady prowadzenia nowych założeń ewidencji kierowców, nad którą trwają prace w Ministerstwie Cyfryzacji. Pisze: - Nowa ewidencja punktowa będzie w przyszłości administrowana przez ministra właściwego do spraw informatyzacji w ramach Centralnej Ewidencji Kierowców (CEK), która funkcjonuje w systemie informatycznym CEPiK 2.0. Zauważony przez Pana Rzecznika nieobowiązujący przepis art. 98 uokp wprowadza nowe założenia punktowe oraz szereg innych unormowań z nimi powiązanych (np. dotyczących grupy tzw. młodych kierowców). Rozwiązanie to ma obsługiwać infrastruktura informatyczna obecnie przygotowywana przez resort cyfryzacji. Całość tej struktury w przyszłości będzie tworzyć zupełnie nowy system nadzoru nad kierującymi pojazdami.
W kontekście zasady wynikającej z art. 9 § 1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń, należy jedynie zauważyć, że odmienny tryb postępowania w przypadku naruszenia jednym czynem dwóch lub więcej przepisów o ruchu drogowym jak dotąd nie został zakwestionowany w orzecznictwie, pomimo wieloletniej praktyki stosowania tych rozwiązań.
Ponadto uprzejmie informuję, w nawiązaniu do charakteru zmian zaproponowanych przez Pana Rzecznika, że ustawodawca dokonał już odpowiedniej korekty w systemie ewidencjonowania punktów. Ustawą z dnia 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw zmieniono bowiem art. 17 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw. Zmiany polegają m.in. na skróceniu z 2 do 1 roku okresu referencyjnego warunkującego usunięcie punktów z ewidencji kierujących, naruszających przepisy ruchu drogowego. Osoba wpisana do ewidencji nie częściej niż raz na 6 miesięcy będzie miała możliwość (na własny koszt) uczestniczyć w stacjonarnym szkoleniu powodującym redukcję o 6 liczby punktów posiadanych przez kierowcę. Działaniem o charakterze następczym będzie konieczność wydania przez MSWiA nowego rozporządzenia oraz odpowiednie dostosowanie funkcjonalności w policyjnej ewidencji.
Reasumując, ewidencje punktowe dotyczące kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego, o których mowa w art. 98 uokp i w art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy - Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw, to dwa niezależne od siebie narzędzia, które nie mogą jednocześnie funkcjonować w obrocie prawnym. Resort cyfryzacji, w ramach CEK, przygotowuje nową ewidencję punktową, która zastąpi ewidencję prowadzoną przez Policję. Charakter propozycji zmian legislacyjnych przedstawionych przez Pana Rzecznika aktualnie nie warunkuje pilnej potrzeby podejmowania inicjatywy z punktu widzenia właściwości MSWiA. Uwzględniając zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, w przyszłości nie można wykluczyć potrzeby zmian w przepisach uokp, w tym także w zakresie art. 98 tej ustawy.
Mając jednakże na względzie normę wynikającą z art. 27 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej , ewentualna zmiana w tym obszarze pozostaje w kompetencji Ministerstwa Infrastruktury.
Powtórzmy: - Charakter propozycji (…) nie warunkuje pilnej podtrzeby podejmowania inicjatywy z punktu widzenia właściwości MSWiA. (jm)